ام.اس چیست؟ کاردرمانی در ام اس

ام اس یکی از شایع ترین بیماری های مغز و اعصاب در جوامع بشری است و مانند هر بیماری دیگری تاثیراتی بر بدن، روح و روان فرد و سیستم درمانی کشورها خواهد داشت.در این مقاله به توضیح کامل ام اس و درمان توانبخشی در آن می پردازیم

بیماری ام اس چیست؟

ام ‌اس مخفف مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) است. در بیماری ام ‌اس سیستم ایمنی بدن، به سیستم عصبی حمله می‌کند. سلول‌های عصبی ما پوششی دارند که غلاف میلین نام دارد. غلاف میلین به انتقال پیام بین سلول‌های عصبی کمک می‌کند، اما در بیماری ام‌اس غلاف میلین توسط دستگاه ایمنی تخریب می‌شود

این تخریب می‌تواند تخریب سطحی قابل ترمیم یا تخریب کامل غلاف میلین باشد. به‌همین دلیل است که بیماری ام‌اس، طیف گسترده‌ای از علائم دارد و روند پیشرفت بیماری ام‌اس در هر بیمار، متفاوت است. در بعضی از بیماران روند بیماری ام‌اس ثابت می­‌ماند و در بعضی به ‌مرور پیشرفت می­‌کند

علت بیماری ام اس چیست؟

علت اصلی مالتیپل اسکلروزیس ناشناخته است. اما این یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن به بافتهای عصبی حمله می کند. در مورد MS  این عملکرد سیستم ایمنی بدن، میلین (ماده چربی که پوشش و محافظت از فیبرهای عصبی مغز و نخاع را برعهده دارد) از بین می برد

هنگامی که میلین محافظ آسیب دیده و فیبر عصبی در معرض محیط قرار می گیرد، پیام هایی که در امتداد این عصب حرکت می کنند ممکن است آهسته یا مسدود شوند. حتی عصب ممکن است خودش آسیب ببیند.روشن نیست که چرا MS در برخی افراد بوجود می آید و در دیگران این اتفاق نمی افتد

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری ام اس قرار می گیرند؟

در ایران به ‌طور متوسط از هر ۱۰۰ هزار نفر، ۲۰ الی ۶۰ نفر به بیماری ام‌اس مبتلا هستند. سن شایع ابتلا به این بیماری متأسفانه بین ۲۰_۴۰ سال است. همین‌طور شیوع این بیماری در زنان ۲_۳ برابر مردان است. با‌ وجود این‌که هنوز دقیقاً علت اصلی بیماری مشخص نیست، اما عواملی هستند که می‌توانند در شروع بیماری ام‌اس موثر باشند. این فاکتورها عبارتند از:

• زمینه‌ی ژنتیکی مثلا اگر یکی از اقوام درجه یک مبتلا به بیماری ام‌اس باشد، احتمال ابتلای فرد بیشتر می‌شود. احتمال اینکه خواهر و برادر یا فرزند یک فرد دارای ام‌اس مبتلا شود در حدود ۲_۳ درصد است.

• مواجهه با بعضی از میکروب‌ها و ویروس‌ها در زمان کودکی

• استرس یا خستگی بیش از حد جسمی و روحی

• پایین بودن سطح ویتامین D خون ام اس در کشورهای دور از استوا رایج تر است. یعنی می تواند به این معنی باشد که کمبود نور خورشید و کمبود ویتامین D در این وضعیت نقش مهمی ایفا می کند. اگر چه مشخص نیست که آیا مکمل های ویتامین D می توانند به جلوگیری از ام اس کمک کنند یا خیر

• مصرف دخانیات

• مصرف بیش از حد نمک

علائم ام اس چیست؟

علائم بیماری ام اس ممکن است بسته به محل ایجاد آسیب و افراد مختلف، بسیار متفاوت باشند.به طور کلی علائم را می توان به دو دسته تقسیم کرد:

۱٫ علائمی که مستقیما به دلیل از بین رفتن میلین در مغز و نخاع ایجاد می شوند. به اینها علائم اولیه می گویند. مانند بی حسی و ضعف

۲٫ علائمی که به طور غیر مستقیم در نتیجه ی آسیب پیش می آیند. به این نشانه ها علائم ثانویه می گویند. مثلا ضعف و سستی باعث می شود که مقدار حرکت در مفاصل کاهش یابد

علائم اولیه اسکلروز متعدد در ۵ طبقه تقسیم بندی می شود:

• حرکت و راه رفتن

• اختلال حسی

• گفتار و بلع

• شناخت و حافظه

• مثانه و روده

خستگی، سفتی و ضعف عضلانی، اختلال در تعادل، درد و مشکلات حسی در اندام ها، تاری دید، دوبینی و.. از جمله دیگر علائم MS هستند

انواع ام اس

از سال ۱۹۹۶ ام اس به چهار گروه تقسیم بندی شده است. این چهار طبقه بندی هم اکنون توسط جامعه پزشکی به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد و یک زبان مشترک برای تشخیص و درمان MS می باشد.این طبقه بندی میزان پیشرفت بیماری را در هر فرد مشخص می کند

۱٫ عود و بهبود یا relapsing-remitting MS (RRMS)

2. عود کننده-پیشروند progressive _relapsing MS (PRMS)

3. پیشرونده اولیه یا primary-progressive MS (PPMS)

4. پیشرونده ثانویه یا secondary-progressive MS (SPMS)

عود و بهبودی ( RRMS)

شایع ترین نوع ام اس که مشخصه اصلی این نوع از ام‌اس وجود حملات حاد پیش بینی نشده است. این حملات بسیار واضح هستند. به دنبال این حملات، بهبودی کامل یا نسبی بیمار همراه با عدم پیشرفت بیماری اتفاق می افتد. این روند ممکن است ماه ها یا سالها طول بکشد

بعد از حمله، علائم ایجاد شده یا برطرف می شوند یا عوارضی باقی می ماند. این بیماری در ۸۵ تا ۹۰ درصد بیماران به این شکل آغاز می شود. اگر این افراد درمان و توانبخشی دریافت نکنند به طور میانگین نیمی از آن ها پس از ۱۰ سال تبدیل به پیشرونده ی ثانویه می شوند

عود کننده_ پیشرونده (PRMS)

که در طی آن، بیماری به‌طور مداوم پیشرفت کرده و هرازگاهی عود می‌کند. این نوع بیماری نسبتاً نادر بوده و تنها در ۵ درصد از موارد ام اس دیده می‌شود.

پیشرونده اولیه ( PPMS)

وضعیت بیماران مبتلا به MS پیشرونده اولیه به تقریبا ممتد بدتر می شود. ممکن است گاهی وضعیت این بیماران برای مدت کوتاهی ثابت بماند یا بیمار به طور موقتی به میزان اندکی بهبود یابد.اما به طور کلی سیر بیماری پیشرونده است. در حدود ۹ درصد بیماران از نوع پیشرونده اولیه هستند. این نوع معمولا در حدود سن ۴۰ سالگی آغاز می شود

پیشرونده ثانویه ( SPMS)

افراد مبتلا به بیماری ام اس در ابتدا به نوع عودکننده فروکش‌کننده‌ی بیماری مبتلا بوده‌اند و در طول زمان میزان عود بیماری بیشتر از پسرفت آن بوده است. حدوداً نزدیک به ۵۰ درصد از افراد مبتلا به ام اس عودکننده فروکش‌کننده، در اولین ۱۰ سال ابتلا به بیماری خود، به این نوع ام اس مبتلا خواهند شد

اگر به دنبال مشاوره، ارزیابی و  دریافت درمان های توانبخشی در بیماران ام اس هستید با متخصصین ما در کلینیک توانبخشی قادریان تماس حاصل فرمایید.   تلفن تماس:۰۲۶۳۲۷۱۷۳۳۷_۰۹۳۳۱۸۵۳۹۱۸

پیش آگهی این بیماری چگونه است؟

پیش بینی کامل روند این بیماری غیر ممکن است. حدود ۱۵ تا ۲۰  درصد افراد مبتلا به ام اس دارای حملات نادر و حداقل ناتوانی تا ۱۰ سال پس از تشخیص هستند که گاهی اوقات MS خوشخیم نامیده می شود. ام اس معمولا سریعتر از نوع عودکننده – بهبودشونده پیشرفت می کند. افراد مبتلا به عود-بهبود می توانند سالها در دوره بهبودی خود باشند. فقدان ناتوانی یا معلولیت پس از پنج سال معمولا نشانه خوبی برای آینده است. حدود نیمی از افراد مبتلا به ام اس، تا ۱۵ سال پس از دریافت تشخیص ام اس از یک عصا و یا سایر روش های کمکی استفاده می کنند. در۲۰سالگی پس از تشخیص، حدود ۶۰درصد هنوز در حال حرکت هستند و کمتر از۱۵ درصد نیاز به مراقبت از نیازهای اولیه خود دارند. کیفیت زندگی شما بستگی به علائم شما و نحوه درمان شما دارد. این بیماری به ندرت کشنده اما غیر قابل پیش بینی می تواند بدون هیچ هشداری تغییر کند. اکثر افراد مبتلا به ام اس دچار ناتوانی شدید نمی شوند و به زندگی به طور کامل ادامه می دهند

تشخیص این بیماری چگونه انجام می گیرد؟

آزمایش مخصوصی برای تشخیص ام اس وجود ندارد و روش تشخیص آن به‌ صورت رد کردن احتمال وجود عارضه‌ های دیگر با علائم و نشانه‌های مشابه می‌باشد. به این روش، تشخیص افتراقی گفته می‌شود

احتمالاً پزشک شما با سؤال در مورد سوابق پزشکی و معاینه‌ی کامل فیزیکی فرایند تشخیص را آغاز می‌کند. سپس ممکن است موارد زیر را برای شما تجویز کند:

• آزمایش خون: به‌منظور کمک به رد احتمال عارضه‌های دیگر با علائم مشابه ام اس

• آزمایش مایع مغزی نخاعی: پزشک شما ممکن است از این آزمایش برای پیدا کردن اختلالات در مایع مغزی نخاعی استفاده کند.

• اسکن MRI: از مغز و نخاع می‌تواند ضایعه‌های ایجادشده در اثر ام اس را مشخص کند. ممکن است نوعی ماده‌ی حاجب (کنتراست زا) به‌منظور مشخص کردن ضایعه‌های ایجادشده در اثر ام اس فعال، به‌صورت وریدی به شما تزریق شوند

• آزمایشات پتانسیل برانگیخته : که سیگنال‌های عصبی تولیدشده در پاسخ به محرک‌ها را ضبط می‌کنند. یک آزمایش پتانسیل برانگیخته ممکن است از محرک‌های دیداری یا الکتریکی استفاده کند که در طی آن شما یک شئ متحرک را دنبال کرده و یا امواج الکتریکی به اعصاب دست و پاها اعمال می‌شوند. الکترودها سرعت عبور پیام عصبی را درون اعصاب اندازه‌گیری می‌کنند

درمان ام اس

با وجود تحقیقات گسترده انجام شده در این زمینه هنوز هیچ درمان قطعی و کاملی برای ام اس شناخته نشده است.ام اس نیازمند درمانی همه جانبه است.در کنار درمان دارویی توانبخشی نیز نقش مهمی در درمان این بیماران دارد

کاردرمانی در بیماران ام اس

از آنجایی که بسیاری از عوارض ام اس مانند ضعف اندام ها و تنه، اسپاستیسیتی، آتاکسی، اختلال در تعادل،درد ،ناتوانی در راه رفتن و.. بر حرکت و عملکرد فرد اثر منفی دارند، کاردرمانی نقش مهمی در درمان این گروه از بیماران خواهد داشت.کاردرمانگر با یک ارزیابی جامع به بررسی محدودیت های ایجاد شده در قدرت عضلات،دامنه حرکتی، تعادل، پوسچر، راه رفتن،توانایی های حافظه ای و شناختی و.. در بیمار می پردازد و سپس برای رفع مشکلات ایجاد شده مداخلات درمانی را آغاز می کند.درمان های کاردرمانی به صورت انفرادی متناسب با ویژگی ها و روند پیشرفت بیماری برای هر فرد اجرا می شود اما به طور کلی کاردرمانی در ام اس اهداف زیر را دنبال می کند:

۱٫ کسب حداکثر استقلال ممکن در انجام کارهای روزانه زندگی

۲٫ کاهش ناتوانی حاد و مزمن در مراحل مختلف بیماری

۳٫ کاهش عوارض ثانویه اختلالات

۴٫ افزایش قدرت،تحمل و تحرک مفاصل

۵٫ کاهش درد و خستگی

۶٫ افزایش کنترل حرکتی و حفظ تعادل

۷٫ حمایت روانی و کاهش سطح استرس

۸٫ آموزش خانواده و مراقبین جهت تامین امنیت بیمار