نقش کاردرمانی (Occupational Therapy) بعد از شکستگی استخوان‌های رادیوس و اولنا (زند زبرین و زند زیرین)
مقدمه: شکستگی رادیوس و اولنا
شکستگی استخوان‌های رادیوس (radius) و اولنا (ulna) از شایع‌ترین شکستگی‌های اندام فوقانی است، به‌ویژه در ناحیه‌ی ساعد. این دو استخوان نقش مهمی در حرکات چرخشی ساعد (پروناسیون و سوپیناسیون)، حرکت مچ دست و عملکرد عملکردی دست دارند.
پس از شکستگی و درمان جراحی یا غیرجراحی، بیمار معمولاً دچار محدودیت حرکتی، درد، ضعف عضلانی، کاهش مهارت عملکردی و مشکلات حسی می‌شود.
در این مرحله، کاردرمانی نقشی اساسی در بازگرداندن عملکرد طبیعی دست و ساعد دارد.
اهداف کاردرمانی بعد از شکستگی رادیوس و اولنا
کاهش درد و التهاب
افزایش دامنه حرکتی (ROM) مفاصل مچ، ساعد و آرنج
پیشگیری از چسبندگی و دفورمیتی‌ها
افزایش قدرت عضلانی و استقامت
بازآموزی مهارت‌های عملکردی و فعالیت‌های روزمره (ADL)
بهبود حس عمقی، هماهنگی و کنترل حرکتی
بازگشت به کار و نقش‌های اجتماعی و شغلی
مراحل کاردرمانی بر اساس فاز درمانی
فاز ۱: فاز بی‌حرکتی (Immobilization Phase)
مدت: معمولاً ۴ تا ۶ هفته اول پس از شکستگی (در گچ یا آتل)
اهداف:
حفظ عملکرد سایر مفاصل غیر درگیر (انگشتان، شانه)
پیشگیری از تورم و سفتی مفصل
آموزش وضعیت صحیح اندام در گچ
کنترل درد و ادم
مداخلات:
حرکات فعال انگشتان، شانه و آرنج (در صورت مجاز بودن)
بالا نگه داشتن اندام برای کاهش ورم
تمرینات ایزومتریک عضلات ساعد (بدون حرکت شکستگی)
آموزش فعالیت‌های روزمره با گچ (ADL training)
استفاده از کمپرس سرد یا ارتعاش ملایم برای کنترل درد (در حد مجاز پزشک)
فاز ۲: فاز پس از خارج شدن گچ یا فیکساسیون (Mobilization Phase)
مدت: معمولاً از هفته‌ی ۶ تا ۱۲
اهداف:
بازیابی دامنه حرکتی مفاصل
جلوگیری از چسبندگی تاندون‌ها و کپسول مفصل
بازآموزی حرکات چرخشی ساعد (پروناسیون و سوپیناسیون)
افزایش تدریجی قدرت عضلانی
مداخلات:
تمرینات دامنه حرکتی (ROM exercises):
حرکات فعال و غیرفعال مچ، آرنج، ساعد
تمرینات چرخش ساعد با چوب یا قلم
تمرینات کششی آرام و تدریجی
تمرینات عضلانی:
تمرینات ایزومتریک → ایزوتونیک → مقاومتی سبک
استفاده از توپ نرم، خمیر درمانی (Theraputty)، الاستیک یا وزنه سبک
درمان‌های فیزیکی:
استفاده از گرما (پارافین، پَک گرم) برای کاهش خشکی
اولتراسوند درمانی جهت کاهش چسبندگی و تسریع ترمیم بافت نرم
تحریک الکتریکی عضلانی (NMES) در موارد ضعف عضلانی
درمان‌های دستی (Manual Therapy):
موبیلیزاسیون مفاصل مچ و ساعد
ماساژ عمقی برای آزادسازی بافت نرم و کاهش اسکار
تمرینات عملکردی:
تمرینات تقلیدی از فعالیت‌های واقعی (مثل چرخاندن درب، استفاده از قاشق، نوشتن)
بازآموزی حرکات ظریف انگشتان (Fine Motor Skills)
فاز ۳: فاز عملکردی و بازگشت به فعالیت (Functional Phase)
مدت: از هفته‌ی ۱۲ به بعد (بسته به وضعیت ترمیم)
اهداف:
بازگشت به فعالیت‌های شغلی و روزمره
افزایش هماهنگی و کنترل حرکتی
تقویت عضلات و استقامت برای فعالیت‌های طولانی‌تر
بهبود الگوی حرکتی طبیعی
مداخلات:
تمرینات تقویتی پیشرفته:
وزنه‌های سبک تا متوسط
تمرینات مقاومتی با بانداژ تراباند
تمرینات تعادلی و حس عمقی ساعد
فعالیت‌های عملکردی (Functional Activities):
تمرینات مربوط به شغل فرد (مثلاً تایپ، استفاده از ابزار، رانندگی)
تمرینات مهارت‌های زندگی روزمره (لباس پوشیدن، پخت‌وپز، کار خانه)
بازآموزی حرکات هماهنگ:
تمرینات دست‌چشم
استفاده از وسایل خاص برای تمرین کنترل ظریف
درمان‌های حسی و تطبیقی:
در صورت وجود بی‌حسی یا اختلال حس، انجام تمرینات تحریک حسی (Sensory Re-education)
استفاده از تکنیک‌های جبرانی در صورت باقی ماندن محدودیت‌ها
نکات ویژه و ملاحظات
هماهنگی مداوم با پزشک ارتوپد الزامی است (برای محدودیت حرکات مجاز).
در صورت وجود پلیت یا پیچ، فشار بیش از حد در مراحل اولیه ممنوع است.
درمان اسکار (در صورت جراحی باز) اهمیت زیادی دارد.
بازتوانی روانی و انگیزشی بیمار نیز جزو مسئولیت‌های کاردرمانگر است، زیرا اغلب بیماران دچار اضطراب، ترس از حرکت یا ناامیدی می‌شوند.
کاردرمانگر باید با ارزیابی مداوم عملکردی (Functional Assessment) روند پیشرفت را مستند کند.
نتیجه‌گیری
کاردرمانی بعد از شکستگی رادیوس و اولنا یک فرآیند چندمرحله‌ای است که هدف آن بازگرداندن عملکرد کامل اندام فوقانی، استقلال فرد در فعالیت‌های روزمره و بازگشت به کار است.
با اجرای درست و پیوسته مداخلات کاردرمانی، بیماران معمولاً می‌توانند طی ۳ تا ۶ ماه به سطح بالایی از عملکرد طبیعی دست یابند.
موفقیت نهایی به همکاری بیمار، تخصص کاردرمانگر و پیگیری منظم تمرینات خانگی بستگی دارد.
پیام بگذارید