زانو ضربدری (Genu Valgum) و نقش کاردرمانی در درمان آن
زانو ضربدری یا ژنووالگوم (Genu Valgum) حالتی است که در آن زانوها به سمت داخل متمایل می‌شوند و قوزک‌های پا از هم فاصله می‌گیرند. این عارضه هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده می‌شود و می‌تواند خفیف تا شدید باشد.
۱. علت‌ها و عوامل مؤثر در بروز زانو ضربدری
زانو ضربدری می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد:
عوامل فیزیولوژیک (طبیعی): در سنین ۲ تا ۶ سالگی بسیاری از کودکان درجاتی از زانو ضربدری دارند که معمولاً تا ۷–۸ سالگی برطرف می‌شود.
ژنتیک و ساختار بدنی: سابقه خانوادگی می‌تواند تأثیرگذار باشد.
بیماری‌ها و مشکلات پزشکی:
نرمی استخوان (راشیتیسم) به علت کمبود ویتامین D
صدمات به صفحه رشد استخوانی
آرتروز یا تخریب مفصل زانو در بزرگسالان
چاقی (به دلیل فشار اضافه روی زانوها)
عادات حرکتی غلط: نشستن طولانی مدت به صورت W یا چهارزانو در کودکان.
۲. علائم و نشانه‌ها
نزدیک شدن زانوها به یکدیگر و فاصله گرفتن مچ پاها
درد زانو یا ساق پا به‌ویژه هنگام راه رفتن یا فعالیت
خستگی سریع پاها
ساییدگی زانوها یا اصطکاک هنگام راه رفتن
مشکلات قامتی مانند کمر درد یا تغییرات لگن
۳. عوارض عدم درمان
افزایش خطر آرتروز زود رس در زانو
تغییر الگوی راه رفتن و لنگش
دردهای مزمن در پا، لگن و ستون فقرات
کاهش اعتماد به نفس در کودکان به دلیل ظاهر اندام
۴. روش‌های تشخیص
پزشک ارتوپد یا کاردرمانگر می‌تواند با معاینه و تست‌های ساده وضعیت را بررسی کند:
اندازه‌گیری فاصله قوزک‌ها هنگام کنار هم قرار دادن زانوها
عکس‌برداری رادیولوژی برای بررسی زاویه استخوان ران و ساق
بررسی قدرت عضلات، تعادل و الگوی راه رفتن
۵. درمان زانو ضربدری
درمان به سن بیمار، شدت تغییر شکل و علت زمینه‌ای بستگی دارد.
الف) درمان‌های غیرجراحی
کاردرمانی و فیزیوتراپی (اصلی‌ترین نقش در کودکان و نوجوانان)
تمرینات اصلاحی و کششی برای عضلات
کفش و کفی طبی
بریس و ارتز (در موارد خاص)
اصلاح تغذیه (ویتامین D و کلسیم)
ب) درمان جراحی
در موارد شدید یا ماندگار در نوجوانان و بزرگسالان:
جراحی هدایت رشد (در کودکان)
جراحی استئوتومی (برش و اصلاح استخوان در بزرگسالان)
۶. نقش کاردرمانی در درمان زانو ضربدری
کاردرمانی بخش مهمی از درمان زانو ضربدری است، زیرا هدف آن نه فقط اصلاح ساختار اندام، بلکه بهبود عملکرد روزانه بیمار است.
نقش‌های اصلی کاردرمانی:
تمرینات اصلاحی و تقویتی
تقویت عضلات ران (به‌ویژه عضله چهارسر خارجی و گلوتئوس مدیوس)
تمرینات کششی برای عضلات آداکتور ران و ایلیوتیبیال باند
تمرینات تعادلی و کنترل حرکتی
آموزش الگوی صحیح راه رفتن
اصلاح نحوه قرارگیری پاها هنگام قدم برداشتن
تمرینات تعادلی روی سطوح مختلف
تکنیک‌های عملکردی روزانه
آموزش وضعیت صحیح نشستن (اجتناب از نشستن W)
آموزش روش صحیح بلند شدن، دویدن و ورزش کردن
استفاده از وسایل کمکی
ارتزها، بریس‌ها و کفش طبی برای اصلاح فشار بر زانو
کار با کودکان
استفاده از بازی و فعالیت‌های حرکتی برای اصلاح الگو
ترکیب تمرینات اصلاحی با فعالیت‌های جذاب برای کودک
پیشگیری از عوارض ثانویه
جلوگیری از دردهای مزمن، ضعف عضلانی و مشکلات قامتی
۷. نقش درمانگر (کاردرمانگر)
کاردرمانگر در روند درمان زانو ضربدری چند نقش کلیدی دارد:
ارزیابی جامع: بررسی شدت تغییر شکل، قدرت عضلات، الگوی حرکتی و نیازهای عملکردی فرد.
طراحی برنامه فردی: تهیه تمرینات مخصوص هر بیمار با توجه به سن و شرایط.
انگیزه‌بخشی: به‌ویژه در کودکان، درمانگر باید با بازی و سرگرمی همکاری کودک را جلب کند.
آموزش به خانواده: والدین می‌آموزند چگونه تمرینات را در منزل ادامه دهند.
پیگیری و اصلاح مداوم برنامه: بررسی روند پیشرفت و تغییر در برنامه درمانی.
همکاری با تیم درمانی: هماهنگی با ارتوپد، فیزیوتراپیست و متخصص تغذیه.
✅ جمع‌بندی
زانو ضربدری در بیشتر کودکان پدیده‌ای طبیعی و گذرا است، اما در صورت شدید یا پایدار بودن نیاز به مداخله دارد. کاردرمانی نقش مهمی در اصلاح حرکتی، تقویت عضلات و پیشگیری از عوارض آینده ایفا می‌کند. درمانگر با طراحی تمرینات اختصاصی، آموزش سبک زندگی درست و استفاده از ابزارهای کمکی، به فرد کمک می‌کند تا به عملکرد طبیعی، کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی برسد.
پیام بگذارید