اختلال یادگیری چیست؟

اختلال یادگیری یکی از علل اصلی مشکلات شدید تحصیلی در کودکان است و عدم تشخیص و درمان به موقع آن صدمات جبران ناپذیری را به زندگی حال و آینده کودک وارد می کند.این کودکان دارای هوش نرمال و حتی بالاتر از میانگین هوشی هستند و این مشکلات تنها ناشی از عملکرد متفاوت مغز آنها در مواجه با امور روزمره است. با تشخیص و درمان به موقع می توان از بسیاری شکست های روحی و تحصیلی در این کودکان جلوگیری کرد و با پشتیبانی و مداخلات درمانی مناسب به کسب موفقیت های بیشتر در آنها کمک کرد. در این مقاله تلاش کرده ایم تا اطلاعات کاملی از اختلال یادگیری و هر آنچه که لازم است در این رابطه بدانید را به شما ارائه کنیم.

اختلال یادگیری Learning Disability

ناتوانی یادگیری عبارت است از نارسایی در توانایی فرد برای دریافت و پردازش اطلاعات به طور صحیح و موثر که با مشکلات پایداری در یادگیری مهارت های پایه تحصیلی در خواندن، نوشتن یا ریاضی همراه باشد. اختلال درمهارت های سطح بالاتر مانند سازماندهی ، برنامه ریزی زمان ، استدلال انتزاعی ، حافظه طولانی مدت یا کوتاه مدت و توجه نیز از جمله مشکلات کودکان با اختلال یادگیری است.

اصطلاح اختلال خاص یادگیری به آن دسته از کودکانی اشاره دارد که در یک یا چند فرآیند روانشناختی پایه مربوط به درک زبان یا کاربرد آن،گفتاری یا نوشتاری، اختلال دارند.این اختلال ممکن است به صورت ناتوانی در گوش دادن،فکر کردن،صحبت کردن،خواندن،نوشتن،هجی کردن و یا انجام محاسبات ریاضی جلوه گر شود.

میزان شیوع اختلال یادگیری

با توجه به آمارهای متفاوتی که در این زمینه ارائه شده است درصد شیوع این اختلال معمولا بین ۱ تا ۳۰ درصد تخمین زده می شود. ، لذا اگر همین پایین ترین رقم گزارش شده را برای جمعیت مدرسه ای جامعه ایران بپذیریم، شیوع این اختلال در ایران ۴٫۵۸ درصد بوده و در بین پسران بیشتر(مردان نسبت به زنان ۴ به ۱ ) است . بدین ترتیب حداقل ۱۹۰ هزار دانش آموز با مشکلات ویژه در یادگیری خواهیم داشت که به کمک های جدی متخصصان این حوزه نیاز دارند.

چنین به نظر می رسد که میزان شیوع اختلال نوشتاری ۴ تا ۱۷ درصد بوده و بعذ از ۱۰ سالگی افزایش می یابد.

اختلال خواندن یکی از شایع ترین انواع ناتوانی یادگیری بوده و در حدود ۸۰ درصد در بین این کودکان گزارش شده است.

دلایل بروز اختلال یادگیری چیست؟

از عوامل ایجاد کننده اختلال یادگیری می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عوامل ارثی

• عوامل پزشکی

• عوامل پیش از تولد ( مانند عدم تناسب نوع خون مادر با جنین، قرار گرفتن در برابر اشعه و استفاده از دارو )

• عوامل حین تولد (کم وزنی هنگام تولد، آسیب وارده بر سر، آمدن جفت پیش از نوزاد، تولد با پا و نارس بودن نوزاد )

• عوامل پس از تولد (نظیر سوء تغذیه ،مسمومیت با سرب و عوامل محیطی)

• عوامل آموزشی (مطالعات انجام گرفته در این زمینه حاکی از این است که آموزش نامناسب و ناکافی از جمله دلایل تاثیر گذار در اختلالات یادگیری هستند)

انواع اختلال یادگیری

ملاک راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی( DSMIV )اختلال یادگیری را به شکل زیر طبقه بندی کرده است:

اختلال خواندن (Dyslexia): در این اختلال فرد در فراگیری خواندن به صورت روان و درست با مشکل روبرو است، همچنین ممکن است مشکلاتی در درک هنگام روخوانی، تلفظ و نوشتن داشته باشد.

اختلال ریاضیات( Dyscalculia): کودکان با اختلال ریاضی در یادگیری و یادآوری اعداد، شمارش اعداد، درک مفاهیم ریاضی، تشخیص اعداد، خواندن یا نوشتن اعداد،محاسبات ریاضی،و درک روابط بین اعداد مشکل دارند.

اختلال نوشتاری(Dysgraphia): در اختلال نوشتن کودکان از نظر مهارت های نوشتاری قابل مقایسه با هم سالان خود نیستند. آنها ممکن است در گرفتن وسیله نوشتاری و رنگ آمیزی مشکل داشته باشند. همچنین دستخط بد و ناخوانا، غلط های املایی زیاد و پر تکرار، جا انداختن و یا زیاده نویسی حروف ، اشکال در ترکیب کردن حروف و کلمات از جمله علائم در این کودکان است.

اختلال در مهارت های حرکتی(Dyspraxia): افراد مبتلا به دیس پراکسی در برنامه ریزی و انجام عملکرد حرکتی مشکل دارند که باعث حرکات ناهموار و ناهماهنگ می شود.این اختلال همچنین بر مناطق فکری، عاطفی، زبانی، اجتماعی و حسی تاثیر می گذارد و باعث ایجاد مشکل در یادگیری، ادراک و اندیشه می شود.

اختلال پردازش زبان(Language processing disorder): این اختلال بر توانایی درک زبان و یا تولید زبان گفتاری اثر می گذارد. این افراد در مهارت های زبان گفتاری از جمله توانایی تعریف دوباره یک داستان و روانی کلام ،توانایی درک معنای کلمات،اقسام کلمه و دستورالعمل ها مشکل دارند.

اختلال بینایی ادراکی و بینایی حرکتی(Visual perceptual/visual motor deficit)

اختلال پردازش شنوایی

علائم و نشانه های اختلالات یادگیری

اختلال یادگیری در هر کودکی به شکل خاصی بروز می کند و نشانه ها از کودکی به کودک دیگر متفاوت خواهد بود. در ادامه به معرفی نشانه های مختلف اختلال یادگیری پرداخته ایم اگرچه در هر سنی مشاهده برخی از علائم معمول تر است اما با داشتن اطلاعات در این زمینه می توان سریع تر متوجه اختلال یادگیری در کودکان شده و اقدامات مناسب درمانی را آغاز کرد. بیشتر افراد، گاهی اوقات یک یا چند مورد از این علائم هشدار دهنده را در فرزندان خود مشاهده می‌کنند. این طبیعی است. اما اگر چندین مورد از این خصوصیات را در مدت زمان طولانی مشاهده کردید، احتمال اختلال یادگیری را در نظر بگیرید.

نشانه های اختلال یادگیری در سنین پیش از مدرسه

• دیر تر از سایر کودکان شروع به صحبت می کنند

• در تلفظ صحیح کلمات مشکل دارند

• غالبا قادر به یافتن واژه های مناسب در حین گفتگو نیستند

• در یافتن کلمات هم قافیه( مانند دَر ،پَر ،سَر) مشکل دارند

• بی قرارند و به سادگی حواسشان پرت می شود

• در یادگیری اعداد ،الفبا، روزهای هفته ، رنگ ها و اشکال با چالش مواجه اند

• در پیگیری دستورالعمل ها و توالی امور مشکل دارند

• در انجام فعالیت های حرکتی ظریف مانند به دست گرفتن مداد، رنگ آمیزی صحیح،کار با قیچی، بستن دکمه و زیپ و.. ضعف دارند

• در تعامل با هم سالان خود ضعیف اند

علائم و نشانه های اختلال یادگیری در ۵ تا ۹ سالگی

• درک ارتباط بین حروف و صداها برایش دشوار است

• به طور دائم غلط های املایی داشته و روخوانی برایش دشوار است

• در ترکیب اصوات و تولید کلمات مشکل دارد

• در خواندن کلمات ساده کند است

• مفاهیم پایه ای ریاضیات را درک نمی کند

• در خواندن ساعت و به خاطر سپردن ترتیب و توالی ها راحت نیست

• در یادگیری مهارت های جدید ضعیف است

علائم و نشانه های اختلال یادگیری در سنین ۱۰ تا ۱۳ سالگی

• در درک مطالب اشکال دارد

• خواندن و نوشتن را دوست ندارد

• در یک متن واحد یک کلمه را به شکل های متفاوتی تلفظ می کند

• در سازماندهی و توالی کارها ضعیف است

• در پاسخ دهی به سوالات مرتبط با لغات اشکال دارد

• دستخط بدی دارد

• در دنبال کردن بحث های کلاسی و بیان نظرات خود با سختی روبرو است

• در ریاضیات ضعیف است

اگر به نشانه های اختلال یادگیری در فرزندتان شک دارید ،جهت ارزیابی و مشاوره رایگان با متخصصین ما در کلینیک کاردرمانی و گفتاردرمانی قادریان تماس حاصل فرمایید.تلفن تماس۰۲۶۳۲۷۱۷۳۳۷_۰۹۳۳۱۸۵۳۹۱۸

مراحل ارزیابی و تشخیص 

از آنجایی که اختلالات یادگیری با طیف وسیعی از علائم و نشانه ها در کودکان ظاهر می شود روند ارزیابی و درمان چندان هم آسان نخواهد بود و همین عامل می تواند تشخیص قطعی را برای مدت طولانی به تاخیر بیندازد. به طور کلی در ارزیابی از این کودکان ابتدا مصاحبه و تکمیل شرح حال انجام می گیرد. در این بین درمانگر با مشاهده ، عملکرد و ویژگی های رفتاری کودک را نیز در نظر دارد. پس از آن در ابتدا تست هوش (به طور معمول تست هوش وکسلر) انجام می گیرد که الزاما کودک باید نمره هوش نرمال را کسب کند در غیر این صورت احتمال وجود اختلال یادگیری به طور قطعی رد خواهد شد. در مرحله بعد آزمون های رسمی دیگر مانند آزمون های بینایی (آزمون دیداری حرکتی بندر_گشتالت، آزمون ادراک بینایی فراستیگ) ،آزمون های شنوایی وپمن ، آزمون های پیشرفت تحصیلی در زمینه خواندن، نوشتن و ریاضیات ، آزمون رشد حرکتی( لینکلن_اوزرتسکی) آزمون برتری طرفی و همچنین تست تخصصی بیش فعالی برای تعین نوع و شدت اختلالات یادگیری انجام می گیرد.

سایر اختلالات همراه با اختلال یادگیری

این کودکان ممکن است با اختلالات دیگری نیز دست و پنجه نرم کنند.اختلال طیف اوتیسم،ADHD و اختلال نقص توجه،اضطراب،افسردگی و ترومای عاطفی از جمله سایر مشکلات همراه با اختلال یادگیری هستند.

درمان

کودکان با اختلال یادگیری مجموعه ی متفاوتی از علائم و نشانه ها را از خود بروز می دهند و همین عامل سبب درمان های متفاوت در آنها شده است. اتخاذ روش های درمان تیمی بین متخصصین توانبخشی(کاردرمانی_گفتاردرمانی_شنوایی شناس)، روانپزشک کودکان، معلم و کادر آموزشی مدرسه و همکاری با خانواده  می تواند میزان اثر بخشی درمان را به طور قابل توجهی افزایش دهد.

چرا درمان اختلال یادگیری اهمیت دارد؟

اختلال یادگیری سبب کاهش عملکرد در مهارت های تحصیلی دانش آموزان می شود و از این رو عدم توجه به درمان و تشخیص به موقع می تواند روحیه ضعیف، عزت نفس پایین و کمبودهایی در مهارت های اجتماعی را به دنبال داشته باشد.

بر اساس آمارهای گزارش شده میزان ترک تحصیل در کودکان و نوجوانان اختلال یادگیری ۴۰ درصد است و همین عامل،اهمیت درمان را در این کودکان بیان می کند.

کودکان اختلال یادگیری نیازمند حمایت ویژه والدین هستند

آگاهی خانواده از ویژگی های این کودکان و چگونگی برخورد با آنان نقش مهمی در ترغیب و افزایش انگیزه  در یادگیری مهارت های آموزشی خواهد داشت. اگر کودک اختلال یادگیری دارید بهتر است نکات زیر را درنظر داشته باشید:

• از تلاش های او برای رسیدن به موفقیت حمایت کنید

• از او انتظارات منطقی و واقع بینانه داشته باشید

• زمان هایی که فرزندتان می خواهد حرف بزند به او توجه کامل داشته باشید

• از توانمندی ها و نقاط قوت تحصیل او تعریف کنید

• زمانبندی مشخصی برای انجام تکالیف مدرسه و بازی و استراحت داشته باشید