بررسی لکنت زبان و نقش گفتاردرمانی در بهبود آن
لکنت زبان چیست؟
لکنت زبان نوعی اختلال گفتاری است که در آن روانی گفتار فرد دچار وقفه، تکرار یا کشیدگی می‌شود. فرد می‌داند چه می‌خواهد بگوید، اما در بیان آن دچار مشکل می‌شود.
ویژگی‌های اصلی لکنت:
تکرار صداها یا هجاها
مثل: «مَـمَـمَـن رفتم مدرسه.»
کشیدگی صداها
مثل: «ســــلام، حالت چطوره؟»
توقف یا گیرکردن در کلمه
مثل: (سکوت طولانی قبل از شروع یک واژه)
رفتارهای همراه (ثانویه):
افراد مبتلا به لکنت ممکن است برای غلبه بر مشکل:
پلک بزنند، سرشان را تکان دهند، یا دستشان را مشت کنند.
از گفتن برخی کلمات یا موقعیت‌ها اجتناب کنند (مثل تلفن زدن، صحبت در جمع).
احساس اضطراب، خجالت یا ترس از صحبت در جمع داشته باشند.
علت لکنت زبان
علت دقیق آن هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهد ترکیبی از عوامل در ایجاد آن نقش دارند:
عوامل ژنتیکی:
در خانواده‌های دارای سابقه لکنت، احتمال بروز بیشتر است.
عوامل عصبی ـ مغزی:
تفاوت در نحوه عملکرد مغز در هماهنگی گفتار (ناحیه بروکا و مسیرهای عصبی گفتاری).
عوامل زبانی و رشدی:
در دوران رشد زبان (معمولاً بین ۲ تا ۵ سالگی) ممکن است کودک هنگام یادگیری ساختارهای زبانی پیچیده دچار لکنت شود.
عوامل محیطی و روانی:
استرس، فشار خانوادگی، یا ترس از اشتباه کردن می‌تواند شدت لکنت را بیشتر کند (اما علت اصلی نیست).
انواع لکنت زبان
نوع توضیح
لکنت رشدی (Developmental) شایع‌ترین نوع، در کودکی هنگام یادگیری گفتار ظاهر می‌شود.
لکنت عصبی (Neurogenic) بر اثر آسیب مغزی، سکته یا بیماری‌های عصبی رخ می‌دهد.
لکنت روان‌زاد (Psychogenic) در اثر شوک یا فشار روانی شدید ایجاد می‌شود (نادرتر).
نقش گفتاردرمانی در درمان لکنت زبان
گفتاردرمانی مؤثرترین روش شناخته‌شده برای درمان لکنت است.
در گفتاردرمانی، متخصص (گفتاردرمانگر) با توجه به سن، شدت لکنت، و نیازهای فرد، برنامه‌ای شخصی طراحی می‌کند.
اهداف گفتاردرمانی:
افزایش روانی گفتار (Fluency)
با آموزش تکنیک‌هایی مانند:
گفتار آرام و کنترل‌شده
شروع نرم کلمات (gentle onset)
استفاده از تنفس دیافراگمی
مکث‌های طبیعی در جمله
کاهش تنش و اضطراب هنگام گفتار
با تمرین در موقعیت‌های واقعی، افزایش اعتمادبه‌نفس و اصلاح باورهای منفی.
آموزش مهارت‌های ارتباطی مؤثر
مانند برقراری تماس چشمی، کنترل آهنگ صدا و تمرین تعامل اجتماعی.
حمایت از خانواده (در کودکان)
آموزش به والدین که چگونه بدون فشار و قضاوت، از کودک حمایت کنند.
مدت درمان و پیش‌آگهی
درمان لکنت معمولاً فرآیندی تدریجی است و بسته به سن و شدت، ممکن است از چند ماه تا چند سال طول بکشد.
هرچه درمان زودتر (به‌ویژه در کودکی) آغاز شود، احتمال بهبودی کامل بیشتر است.
بزرگسالان هم می‌توانند به‌طور چشمگیری روان‌تر و راحت‌تر صحبت کنند، حتی اگر لکنت به‌طور کامل از بین نرود.
توصیه‌های مهم برای والدین و اطرافیان:
به گفتار کودک گوش دهید، بدون اینکه جمله‌اش را قطع کنید.
از گفتن جملاتی مثل «آروم‌تر حرف بزن» یا «نترس» پرهیز کنید.
خودتان با آرامش و الگوی گفتار درست صحبت کنید.
موقع صحبت به او نگاه کنید و توجه واقعی نشان دهید.
در محیطی بدون فشار و مقایسه رشد زبانی را تشویق کنید.
پیام بگذارید