انسفالیت، یا التهاب بافت مغز، عارضه نادری است. اما هنگامی که بروز می‌کند، می‌تواند بسیار خطرناک بوده و، بسته به محل بروز آن در مغز، باعث تغییرات شخصیتی، ضعف و سایر علائم شود.کودکان، سالخوردگان و افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در برابر این بیماری هستند

انسفالیت چیست؟

آنسفالیت به التهاب بافت مغز گفته می‌شود. دلایل زیادی برای التهاب مغز وجود دارد اما معمولا عفونت ویروسی شایع‌ ترین علت این عارضه محسوب می‌شود. به طور کلی آنسفالیت فقط باعث بروز علائم و نشانه‌های شبیه آنفولانزای خفیف از قبیل تب یا سردرد می‌شود وعلامت دیگری ندارد اما گاهی اوقات این علائم شدیدتر هستند. این بیماری می‌‌تواند باعث احساس گیجی و تشنج یا بروز مشکلات حرکتی یا حسی شود. آنسفالیت به ندرت زندگی بیمار را تهدید می‌‌کند اما تشخیص و درمان به موقع اهمیت بسیار زیادی دارد زیرا پیش بینی نحوه تاثیرگذاری آنسفالیت بر افراد مختلف کار دشواری است

چه عواملی باعث بروز انسفالیت می شود؟

علت دقیق آنسفالیت ناشناخته است ، اما شایع ترین دلیل برای ایجاد این بیماری عفونت ویروسی می باشد . عفونت های باکتریایی و شرایط غیرعفونی نیز می‌توانند باعث آنسفالیت شوند.
آنسفالیت مغزی دارای دو نوع اصلی می باشد که شامل موارد زیر است :

انسفالیت اولیه

این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که ویروس یا عوامل دیگری مستقیماً مغز را آلوده کند.عفونت ممکن است در یک ناحیه متمرکز شده یا به طور گسترده باشد . عفونت اولیه ممکن است فعال سازی مجدد ویروسی باشد که پس از بیماری قبلی غیر فعال شده است

آنسفالیت ثانویه

این وضعیت در نتیجه عکس العمل سیستم ایمنی بدن به عفونت در جای دیگری از بدن است.در این حالت سیستم ایمنی به جای اینکه فقط به سلول های عامل عفونت حمله کند ، به اشتباه به سلول های سالم مغز نیز حمله می کند.آنسفالیت ثانویه که به عنوان آنسفالیت پس از عفونت نیز شناخته می‌شود اغلب دو تا سه هفته پس از عفونت اولیه رخ می دهد 

ویروس‌هایی که می‌توانند باعث بروز بیماری آنسفالیت شوند به شرح زیر می‌باشند

• ویروس هرپس ساده (hsv):  ویروس نوع ۱ hsv که با تاول و تبخال اطراف دهان ارتباط دارد و ویروس نوع ۲ که با هرپس تناسلی ارتباط دارد می‌تواند باعث بروز آنسفالیت مغزی شود. بروز آنسفالیت در پی ویروس نوع ۱ هرپس ساده یک اختلال نادر است اما می‌‌تواند باعث آسیب دیدگی جدی مغز یا مرگ شود

• سایر ویروس‌های هرپس:  این موارد شامل ویروس Epstein-Barr است، که معمولاً باعث ایجاد آبله مرغان و زونا می شود

• انتروویروس:  این ویروس‌ها شامل کاکسالی و ویروس پولیو هستند و معمولاً باعث بروز بیماری با علائم شبیه آنفولانزا، التهاب چشم و درد شکمی ‌می‌شوند

• ویروس‌های منتشر از طریق نیش پشه:  این ویروس ها می توانند باعث عفونت هایی مختلفی شوند. علائم عفونت ممکن است طی چند روز تا چند هفته پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ناشی از پشه ظاهر شود

• ویروس ناشی از نیش کنه:  ویروس‌هایی که توسط کنه حمل می‌‌شوند در غرب ایالات متحده آمریکا باعث بروز آنسفالیت خواهند شد. معمولا علائم حاصل از بیماری طی مدت یک هفته پس از نیش کنه آلوده به وجود می‌آیند

• ویروس ‌هاری: عفونت ناشی از ویروس‌ هاری معمولا در پی گاز گرفتگی توسط حیوان آلوده منتقل می‌شود که پس از شروع ظهور علائم به سرعت پیشرفت می‌کند و باعث بروز بیماری آنسفالیت می‌شود. ویروس ‌هاری یکی از علل نادر آنسفالیت است

• عفونت‌های دوران کودکی:  عفونت‌های شایع دوران کودکی مانند سرخک، اوریون و سرخجه آلمانی گاهی اوقات باعث بروز بیماری آنسفالیت ثانویه می‌شوند. در حال حاضر به علت واکسیناسیون کودکان در برابر این نوع بیماری‌ها این عوامل به ندرت باعث بروز آنسفالیت ثانوی می‌شوند

علائم آنسفایت مغزی

بیشتر افراد مبتلا به بیماری آنسفالیت ویروسی علائم خفیفی مانند آنفلانزا تجربه می‌کنند که شامل سردرد ، تب ، درد عضلات و مفاصل ، خستگی و ضعف می باشد.گاهی اوقات علائم و نشانه ها شدید تر شده و ممکن است شامل موارد زیر باشد :
1. گیجی ، تحریک یا توهم
2. تشنج
3. از دست دادن احساس یا فلج شدن در مناطق خاصی از صورت یا بدن
4. ضعف عضلانی
5. مشکلات گفتاری یا شنوایی
6. از دست دادن هوشیاری (کما)

در نوزادان و کودکان خردسال علائم و نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد :
1. تورم نقاط نرم جمجمه نوزاد
2. تهوع و استفراغ
3. سفتی بدن
4. تغذیه ضعیف یا بیدار نشدن برای تغذیه
5. تحریک پذیری

انسفالیت چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشکان برای تشخیص آنسفالیت از آزمایشات مختلفی استفاده می کنند که شامل موارد زیر است:

• آزمایشات تصویری، مثل سیتی اسکن یا MRI، برای تشخیص التهاب مغز، خونریزی یا سایر مشکلات و ناهنجاری ها

• الکتروسفالوگرام (EEG)، که پیام های الکتریکی مغز را برای تشخیص امواج غیرعادی مغز، ثبت می کند

• آزمایش خون برای تایید وجود باکتری یا ویروس در خون و اینکه آیا فرد در واکنش به میکروب، پادتن ترشح کرده است یا خیر

• سوراخ کردن کمر که در آن مایع مغزی نخاعی (مایعی که اطراف مغز و نخاع را در بر می گیرد) به منظور یافت علائم عفونت بررسی می شود

با عوارض التهاب مغز بیشتر آشنا شوید

عوارض آنسفالیت به عواملی مختلفی از جمله سن، علت عفونت و شدت بیماری بستگی دارد. افراد مبتلا به بیماری خفیف معمولاً طی چند هفته بدون عوارض طولانی مدت بهبود می یابند.در موارد شدیدتر عوارض بیماری ممکن است تا ماه ها بعد در فرد باقی بماند و یا در مواردی دائمی شود.از جمله این عوارض می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.ضعف یا فلج کامل یک سمت یا هر دو نیمه بدن

2.کاهش تحرک و مشکل در کنترل حرکت بازوها و پا ها برای انجام فعالیت های روزمره

3.تون عضلانی غیر نرمال( اسپاستیسیتی یا فلسیدیتی بیش از حد عضلات)

4.کاهش تعادل در فعالیت های حرکتی از جمله نشتن، ایستادن و راه رفتن

5.اختلال حس

6.اختلال حافظه

7.مشکلات گفتار و زبان

درمان انسفالیت مغزی

از آنجا که عوارض ناشی از انسفالیت در بسیاری از موارد جدی هستند، مبتلایان به آن می‌بایست بستری شوند.نوع درمان تا حد زیادی به سن و شرایط بیمار و همچنین نوع و علت بیماری بستگی دارد. اگر انسفالیت ناشی از عفونت باکتریایی باشد، می‌توان آن را با آنتی‌بیوتیک‌ها درمان کرد.درمان انسفالیت تب‌خال شامل مراقبت‌های حمایتی و همچنین درمان‌های ضدویروسی با داروهایی مانند آسیکلوویر است.از درمان‌های دیگری نیز برای پایین آوردن تب، افزایش رطوبت بدن، درمان تشنج‌ها و کاهش فشار در جمجمه استفاده می‌شود.بسیاری از افراد، با درمان و مراقبت مناسب از انسفالیت بهبود می‌یابند.اما در درصدی از این بیماران نیز، التهاب می تواند منجر به تخریب دائمی مغز و مشکلات ماندگاری مثل ناتوانی های یادگیری، مشکلات گفتار، از دست رفتن حافظه، یا فقدان کنترل عضلانی شود. از این رو کاردرمانی و گفتاردرمانی در کاهش عوارض آنسفالیت مغزی حائز اهمیت است

اهمیت کاردرمانی در درمان بیماران انسفالیت مغزی

در کاردرمانی درمانگر در ابتدا به ارزیابی جامع از وضعیت حرکتی بیمار، تونوسیته عضلانی، دامنه حرکتی، تعادل و.. می پردازد و با توجه به نتایج حاصل از ارزیابی برنامه درمانی را متناسب با شرایط هر بیمار تنظیم می کند.از جمله مهمترین اهداف کاردرمانی در بیماران با التهاب مغزی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش قدرت عضلانی

• بهبود و حفظ دامنه حرکتی مفاصل

• توسعه و تسهیل الگوهای حرکتی طبیعی در تنه و اندام ها

• بهبود و افزایش تعادل در حرکت ( حفظ تعادل در وضعیت های مختلف نشسته، ایستاده، راه رفتن و..)

• اموزش به بیمار و خانواده برای انتقال بیمار از تخت، صندلی و..

• کنترل اسپاسم عضلانی و کاهش درد

• درمان اختلال حسی

• افزایش استقلال بیمار در انجام فعالیت های روزمره زندگی