کاردرمانی در اختلال تاخیر حرکتی

از بدو تولد کودک به تدریج مهارت های حرکتی درشت مانند گردن گرفتن، غلتیدن، نشستن و راه رفتن را می­آموزد.همزمان با رشد حرکات (gross) رشد حرکات ظریف(fine) مانند گرفتن اشیا،کار با اسباب بازی و پازل ها،گرفتن مداد ورنگ آمیزی و .. نیزشکل می­گیرد.به طور معمول کودک هرکدام از این مهارت ها را در زمان معینی کسب می­کند و عوامل بسیاری از جمله ژنتیک،محیط زندگی،تغذیه و .. می­تواند در فرآیند رشد تاثیر گذار باشند.تاخیر حرکتی (motor delay) اختلال رشدی است که  سبب کند شدن رشد حرکتی کودک می­شود.کودکان با این اختلال نمی­توانند مهارت های حرکتی را در زمان مورد انتظار کسب کنند و نسبت به هم سالان خود دارای تاخیر در حرکت هستند.

دلایل بروز تاخیر حرکتی

تاخیر در رشد حرکتی ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی مانند سندروم داون و همچنین سایر بیماری هایی که کودک را در معرض خطرات تاخیر رشدی قرار می­دهد باشد.علاوه بر این فاکتورهای محیطی مانند تشنج،مشکلات حین بارداری  و عفونت ها ،صدمات وارد شده به سر کودک در حین زایمان و پس از آن و..از جمله عوامل تاثیرگذار در تاخیر حرکتی هستند.

با نشانه ها و انواع تاخیر حرکتی در کودکان بیشتر آشنا شویم

عمدتا کودکان با تشخیص تاخیر حرکتی بر اساس شدت درگیری به دو گروه تقسیم می­شوند:

کودکان با شدت علائم خفیف که با ۱۰ تا ۲۰ جلسه کاردرمانی به سرعت تاخیررشدی را جبران می­کنند و در سطح حرکتی هم سالان خود قرار می­گیرند.معمولا علت ایجاد تاخیر حرکتی خفیف نامشخص است و به راحتی در تست های تشخیصی قابل مشاهده نیست.اگرچه که کاردرمانی به کودک در کسب مایلستون های حرکتی کمک می­کند؛ ولی بسیاری از کاردرمانان اتفاق نظر دارند که در صورت عدم درمان مستقیم نیز کودک قادر به جبران رشد حرکتی خود خواهد بود.

کودکان با شدت علایم شدید تر این نوع از تاخیر حرکتی را می­توان در دسته­ی فلج مغزی خفیف هم جای داد، و علائم تشخیصی به صورت خفیف در تست های آزمایشگاهی قابل مشاهده است.این دسته از کودکان باید حتما برای کسب مهارت های حرکتی به کاردرمانی مراجعه کنند و در صورت عدم درمان احتمال ایجاد عوارض جانبی بسیار است.

کودکان با تاخیر حرکتی ممکن است در یکی از مهارت های حرکتی ظریف و درشت و یا هر دو آن با تاخیر مواجه باشند.از این رو شناخت دقیق علائم و نشانه ها می­تواند در تشخیص به موقع و تسریع روند درمان کمک کننده باشد.

نشانه های تاخیر در رشد مهارت های حرکتی کودکان

• مهارت های گردن گرفتن،نشستن،غلت زدن،ایستادن و راه رفتن را دیرتر از سن مورد نظر کسب می­کنند
• در مقایسه با کودکان هم سن خود کاهش تون عضلانی در تنه و سفتی در اندام ها دارند
• در ایجاد و حذف رفلکس های اولیه تاخیر می­کنند
• در مقایسه با کودکان هم سن و سالشان دست و پا چلفتی اند و در هماهنگی حرکتی مشکل دارند
• در راه رفتن و دویدن مشکل دارند و از یک طرف بدن به طور قابل توجهی بیشتر استفاده می­کنند
• در فعالیت های حرکتی ظریف مانند استفاده از دست ،انتقال اشیا بین دو دست، دستکاری کردن اسباب بازی و .. ضعیف اند.

• ۱ تا ۴ ماهگی بالا اوردن سر و سینه در وضعیت دمر
• ۴ ماهگی غلت زدن از حالت دمر به پشت
• ۵ ماهگی غلتیدن از پشت به دمر و نشستن با کمک
• ۶ تا ۷ ماهگی نشستن به صورت مستقل
• ۸ تا ۹ ماهگی سینه خیز رفتن
• ۹ تا ۱۰ ماهگی چهاردست و پا رفتن
• ۱۰ ماهگی ایستادن به کمک اشیا
• ۱۲ تا ۱۵ ماهگی برداشتن اولین قدم مستقل و راه رفتن

تشخیص تاخیر حرکتی در کودکان

پزشک متخصص اطفال با ارزیابی از حرکات کودک شما ،تاخیر در مهارت های حرکتی را بررسی می­کند و درصورت نیاز از آزمایش های دیگری از جمله ام­آر­آی ،آزمایش خون و آزمایش های ژنتیکی برای بررسی دقیق تر کمک می­گیرد.

کاردرمانی بهترین درمان برای کودکان تاخیر حرکتی شناخته شده است

اگر تاخیر در مهارت های حرکتی ناشی از مشکلات دیگری باشد ،پزشک ممکن است شما رابرای دریافت دارو درمانی  به متخصص مغز و اعصاب کودکان ارجاع دهد.با این وجود درکنارمصرف داروها بهترین و موثرترین نوع درمان در اختلالات تاخیر حرکتی کاردرمانی است. کاردرمانگر با به کارگیری تمرینات تحریک حسی و یادگیری حرکتی به کودک شما کمک می­کند تا نقاط عطف رشدی خود را جبران کرده و با افزایش قدرت عضلانی و بهبود تعادل سبب ایجاد هماهنگی حرکتی بیشتر می­شود.

در کاردرمانی کاردرمانگر با استفاده از تمرینات درمانی مختلف به افزایش قدرت عضلات و حفظ پوسچر صحیح کودک کمک کرده و با ارائه­­ی تمرینات کششی باعث حفظ دامنه حرکتی مفاصل می­شود و از بروز دفورمیتی های استخوانی و عوارض جانبی دیگر جلوگیری می­کند.

مهترین اهداف کاردرمانی در کودکان تاخیر حرکتی

• دستیابی به نقاط عطف رشدی
• رسیدن به حداکثر توانایی حرکتی
• توسعه­ی الگوهای حرکتی نرمال
• افزایش قدرت عضلانی و جلوگیری از کوتاهی ها
• بهبود تعادل و هماهنگی حرکتی
• افزایش استقلال در فعالیت های روزمره زندگی

چرا درمان به موقع کاردرمانی اهمیت دارد؟

بسیاری از تاخیرات حرکتی با مراجعه به موقع به کاردرمانی قابل درمان هستند به طوریکه کودک تا قبل از سن ورود به مدرسه می­تواند تاخیر در رشد حرکتی را جبران کرده و با هماهنگی حرکتی خوبی همزمان با هم سالانش به مدرسه برود.متاسفانه از آنجایی که در اغلب موارد این اختلالات دیر تشخیص داده می­شوند و برنامه­ی درمانی مناسبی دریافت نمی­کنند در مدرسه با مشکلات بسیاری مواجه خواهند شد، که علاوه بر توانایی های حرکتی آنها در سایر مهارت های آموزشی نیز تاثیرگذاراست و بسیاری ازاین مشکلات تا بزرگسالی همراهشان خواهد بود.

عدم درمان به موقع باعث بروزعلایم زیر در کودکان بزرگتر می­شود

کودکی که در رشد حرکتی و تعادل عقب افتاده است،دست وپا چلفتی به نظر می­رسد و ممکن است در هریک از موارد زیر با مشکل روبه ­رو شود:

• ضعف در تعادل
• ناهماهنگی در حرکات دوطرفه بدن
• ضعف در بالا و پایین رفتن از پله
• ضعف در پریدن و جست و خیز کردن و فعالیت های با توپ
• ناتوانی در درک مفهوم چپ و راست بدن
• اجتناب از انجام فعالیت های حرکتی که نیاز به عبور از خط وسط،حرکات ضربدری و دوطرفه دارند

تاخیر در رشد حرکات ظریف همچنین می­تواند باعث بروز مشکلات زیر در کودکان شود:

• عدم تسلط در فعالیت های دستی در هر دوره­ی ­سنی
• ضعف در به کارگیری اسباب بازی و پازل ها
• ناتوانی در استفاده درست از قاشق،چنگال،باز و بسته کردن دکمه و زیپ و..
• عدم استقلال در فعالیت های روزمره زندگی
• ضعف در مهارت های مداد گرفتن ،نقاشی کردن،قیچی کردن و ..
• دستخط بد و اختلال به شکل دهی به حروف و اعداد
• ضعف در مهارت های نوشتاری و اجتناب از انجام تکالیف مدرسه