فلج مغزی(cerebral palsy)

فلج مغزی (cerebral palsy) چیست؟

فلج مغزی اختلال در حرکت و وضعیت بدن است. به عبارت دیگر فلج مغزی یا به اختصارcp گروهی از اختلالات حرکتی دائم غیر پیشرونده هستند که به دلیل ناهنجاری‌های مادرزادی و یا آسیب‌های وارد بر مغز در مراحل اولیه تکامل ایجاد می‌گردند.این آسیب توانایی مغزبرای کنترل ماهیچه های بدن را به تاخیر می­اندازد.مغزبه ماهیچه ها دستور حرکت و تولید نیرو می­دهد.کودک بدون پیام های صحیح ارسالی از مغز، قادر به یادگیری مهارت های حرکتی پایه مثل خزیدن،بلند شدن یا راه رفتن نیست.

چون فلج مغزی رشد کودک را به تاخیر می­اندازد و معمولا باعث مشکلات ماندگار تا بزرگسالی می­شود، به عنوان ناتوانایی رشدی تقسیم بندی می­گردد.

با انواع تقسیم بندی فلج مغزی بیشتر آشنا شویم

فلج مغزی را براساس عضلات مبتلا و محل ضایعه مغزی تقسیم بندی می­کنند.در ادامه به بررسی طبقه بندی CP بر اساس عضلات مبتلا می­پردازیم.

• کوادری پلژی(Quadriplegia) در این نوع از فلج مغزی،عضلات کل بدن به خصوص عضلات اندام های فوقانی درگیر می­شوند.عضلات صورت، تنه،دست ها و پاها به طور مناسب نمی­توانند کار کنند.این ضایعه باعث بروز مشکلات حرکتی ریز و درشت و وابستگی در انجام فعالیت های روزمره زندگی می­شود.

• دای پلژی(Diplegia) درگیری در پاها بیشتر دیده می­شود.این کودکان هماهنگی و تعادل مورد نیاز جهت نشستن مستقل را به کندی به دست می­آورند.در آنها ایستادن و راه رفتن بیشتر آسیب می­بیند.در هنگام ایستادن روی نوک پنجه پا می­ایستند و پاهایشان را به سمت داخل چرخانده و زانوها را به هم فشار می­دهند.

• همی پلژی(Hemiplegia) در همی پلژی درگیری یک طرفه در بدن با آسیب بیشتر دست ها دیده می­شود.با توجه به شدت آسیب در استفاده از دست محدودیت پیدا می­کنند.در این کودکان ضعف،هماهنگی ضعیف و اسپاستیسیتی در پای مبتلا ممکن است راه رفتن را برای یک سال یا بیشتر به تاخیر بیندازد.

تقسیم بندی بر اساس محل ضایعه مغزی

• فلج مغزی مرتبط با راه های هرمی مغز(Spastic) شایع ترین نوع فلج مغزی است وحدود ۸۰ درصد از مبتلایان را شامل می­شود.این کودکان دارای سفتی و افزایش تون عضلانی،حرکات غیر ارادی و رفلکس های پاتولوژیک بابنکسی و هیپررفلکسی هستند. بیماران مبتلا به این فرم قادر نیستند عضلات خود را شل کنند و اگر بیمار یا شخص دیگری تلاش کند تا آنها را بکشد بیشتر سفت می شوند. این سفتی روی عملکرد عضلات، به خصوص عضلات فلکسور تاثیر می گذارد. سایر اختلالات همراه با فلج مغزی اسپاستیک عبارتند از : پاسخ شدید به محرک ناگهانی، درجاتی از اختلال روانی ، و تنفس ضعیف . در برخی از کودکان مبتلا به فلج مغزی اسپاستیک انحنای ستون فقرات افزایش می یابد.
• فلج مغزی مرتبط با راه های خارج هرمی مغز حدود ۱۰ درصد از کودکان مبتلا به فلج مغزی، جزء این دسته می­باشند.عضلات این کودکان غیر طبیعی،شل و ضعیف است و دارای حرکات غیر ارادی شامل موارد زیر می­باشند:

    آتتوز:به حرکات آهسته و پیچشی گفته می­شود.

    آتاکسی:به حرکات غیر یکنواخت،لرزشی و ناهماهنگ اطلاق می­شود.

    دیستونی:حرکاتی آرام،ریتمیک و چرخشی هستند

    کره:حرکات به صورت تکان های شدید و سریع و ناگهانی بروز می­کنند

• فلج مغزی نوع ترکیبی حدود ۱۰ درصد کودکان مبتلا به فلج مغزی،ترکیبی از سفتی عضلانی ناشی از آسیب وارده به راه هرمی و همچنین حرکات غیر ارادی ناشی از آسیب وارد به راه خارج هرمی، را نشان می­دهند.

علل بروز فلج مغزی چیست؟

فلج مغزی توسط آسیب یا ناهنجاری های وارده به مغز در دوران جنینی،هنگام تولد و یا در سال های ابتدایی زندگی(۲ تا ۵ سال نخست) رخ می­دهد.در بعضی از افراد کاهش سطح اکسیژن(هایپوکسی) سبب آسیب به بافت مغزی می­شود.گروهی از پزشکان معتقدند که عفونت ها،جهش،ضربات وارده در هنگام بارداری،استفاده مادر از مواد الکلی و.. می­توانند از دلایل ایجاد فلج مغزی قبل از تولد باشند.همچنین صدمات مغزی که شیرخوار تحمل می­کند،مشکلات حین زایمان و آنوکسی نیز از سایر علل ایجاد کننده­ی cpخواهند بود.

علائم و مشکلات همراه با کودکان cp

• تاخیر در فرآیند رشد جسمی،ذهنی و شناختی
• داشتن الگوی حرکتی غیر طبیعی به طور مثال راه رفتن با زانوهای ضربدری یا راه رفتن بر نوک انگشتان پا
• اسپاسم و مشکلات تون عضلانی(شل بودن یا سفتی بسیار زیاد در عضلات)
• وجود حرکات غیر ارادی ماند حرکات چرخشی و پیچشی
• درد مزمن
• تشنج
• مشکلات شنوایی،بینایی و حسی
• جاری شدن آب دهان و مشکل در بلع غذا
• اشکال در یادگیری مهارت های زبانی

فلج مغزی غالبا باعث ایجاد مشکلات ارتوپدی نظیر CDH،frog leg ،مشکلات تغذیه و گوارشی ،ADHD،اضطراب ،نگرانی و مشکلات رفتاری در کودکان می­شود. علاوه بر این، برخی از کودکان مبتلا به فلج مغزی ممکن است تمایل به واکنش بیش از حد عاطفی نسبت به موقعیت‌های جدید، به ویژه موقعیت‌های چالش برانگیز داشته باشند. والدین باید با پزشک فرزندشان مشورت کنند، که ممکن است غربالگری سلامت روان را برای تشخیص و درمان هرچه سریع‌تر شرایط سلامت روانی او توصیه کند

تشخیص فلج مغزی چه طور انجام می­شود؟

اگر کودک شما الگوی طبیعی رشد را طی نکرده و شما در مورد برخی از علائم و حرکات او نگران هستید به پزشک مراجعه کنید. در هنگام ویزیت،پزشک کودکتان را از نظر الگوی رشدی مورد ارزیابی قرار داده و به نگرانی های شما در این رابطه پاسخ می­دهد.چنانچه پزشک مشکوک شود کودک شما مبتلا به CPاست؛شما را به متخصص مغز و اعصاب ارجاع می­دهد.پزشک متخصص بعد از گرفتن تاریخچه فرزندتان او را از نظر الگوی حرکتی مورد بررسی قرار داده و در صورت نیاز با انجام آزمایش خون،سی تی اسکن،ام آر آی، سونوگرافی و الکتروانسفالوگرافی به تشخیص دقیق تر می­رسد.

اگر کودک شما مبتلا به فلج مغزی است؛بهتر است که هرچه زودتر روند درمانی را آغاز کنید.در ادامه به انواع روش های درمانی برای کودکان فلج مغزی پرداخته شده است.در این میان مداخلات کاردرمانی از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند

آیا می­توان از فلج مغزی پیشگیری کرد؟

فلج مغزی نیز مانند سایر بیماری ها تا حدودی قابل پیشگیری است.اقدامات احتیاطی بسیاری وجود دارد که والدین می­توانند با درنظر گرفتن آنها احتمال وقوع فلج مغزی را کاهش دهند.داشتن سلامتی و بارداری سالم نقش بزرگی در این بین خواهد داشت.

1. قبل از بارداری مطمئن شوید که بیماری هایی نظیر دیابت،فشارخون بالا،غفونت های مقاربتی و.. درمان شده باشند.
2. قبل از بارداری از تزریق واکسن های لازم اطمینان حاصل کنید.ابتلا به این بیماری ها در زمان بارداری می­تواند ریسک بروز فلج مغزی را افزایش دهد.
3. از مواد الکلی و مخدر دوری کنید.
4. ناهنجاری های ژنتیکی و ازدواج فامیلی یکی از عوامل تاثیر گذار در ابتلا به فلج مغزی عنوان شده است.
5. بعد از تولد کنترل زردی می تواند به جلوگیری از مشکل احتمالی که منجر به CPمی شود کمک کند.

آیا فلج مغزی درمان می­شود؟

با وجود تحقیقات پزشکی گسترده ای که انجام گرفته،در حال حاضر درمان قطعی برای فلج مغزی وجود ندارد.اما در این بین روش های درمانی وجود دارند که به کیفیت زندگی این افراد کمک کرده و به استقلال بیشتر در آنها می­انجامد.از جمله تاثیرگذارترین درمان های فلج مغزی می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

درمان های جراحی

دارو درمانی(داروهای ضدالتهابی،داروهای ضدتشنج ،ضد افسردگی و داروهای کاهش دهنده اسپاسم عضلات)

درمان های توانبخشی(کاردرمانی و گفتاردرمانی)

رفتاردرمانی و بازی درمانی

درمان های روانشناسی و مشاوره برای کودک و خانواده

در این بین کاردرمانی ذهنی و جسمی همراه با سایر درمان های توانبخشی جزء اصلی ترین روش های درمانی برای کودکان فلج مغزی هستند.