تشنج چیست؟آشنایی با انواع،علت ها,علائم و درمان تشنج

تشنج و صرع چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟تشنج چیست و چه عواملی سبب تحریک آن خواهد شد؟آیا تب دلیل اصلی تشنج است؟علائم تشنج در کودکان چیست؟در این مقاله به بررسی همه جانبه تشنج پرداخته ایم و به این پرسش ها و سوالات مشابه با آن پاسخ داده ایم.

تشنج(convulsion) چیست؟

تشنج اختلالی در فعالیت الکتریکی مغز است و به صورت یک حمله عصبی خودش را نشان می‌دهد.تشنج بیانگر یک فعالیت شدید و غیرطبیعی در قسمتی یا تمام مغز است. به طور معمول تشنج با انقباض عضلانی، غش، شل شدن عضلات، پرش اندام‌ها، لرزش اندام‌ها، خیرگی چشم‌ها، تغییر مزه و بوی چیزها و … نشان داده می‌شود. در واقع تشنج راهی است برای تخلیه الکتریکی امواج مغز که به طور معمول بین چند ثانیه تا چند دقیقه به طول می‌انجامد .صرع یا (epilepsy ) وضعیتی را توصیف می کند که در آن فردی دچار تشنج­ های راجعه ناشی از یک فرآیند مزمن زمینه­ ای می­ گردد. این تعریف نشان می ­دهد که فردی با یک نوبت تشنج یا تشنج­ های راجعه ناشی از شرایط قابل تصحیح یا قابل اجتناب الزاماً مبتلا به صرع نیست.

انواع تشنج بر اساس ناحیه در گیر در مغز

به طور کلی تشنج به دو دسته کانونی(focal)  و عمومی (generalize) تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی بر اساس منطقه‌ ای از مغز است که نورون‌ها فعالیت غیرطبیعی‌شان را بروز می‌دهند. اگر تنها یک قسمت از مغز درگیر فعالیت شدید شود آن را تشنج کانونی و اگر همه مغز درگیر شود به آن تشنج عمومی گفته می شود.

تشنج های کانونی

تشنج های کانونی،تشنج محدود یا جزیی(partial ) همگی یکی هستند.در این تشنج همانطور که از اسم آن پیدا است، فعالیت شدید نورون‌های مغز از یک منطقه شروع می‌شود و سپس انتشار می‌یابد. در تشنج‌های کانونی یا محدود شخص بیمار با یک سری علائم متوجه نزدیک شدن تشنج می‌شود. در تشنج‌های کانونی بیمار پاسخ‌های طبیعی خود به محیط پیرامونش را از دست می‌دهد. در این تشنج دو حالت پیش می‌آید. یا سطح هوشیاری و آگاهی بیمار به شدت پائین می‌آید که غالباً شخص به یک نقطه خیره می‌شود و یا یک سری حرکات را پشت سر هم تکرار می‌کند مثل گزیدن لب. یا سطح هوشیاری پائین نمی‌آید ولی به شدت تغییر می‌کند. این بیماران ممکن است در هوشیاری تغییریافته‌شان مزه غذاها و بوی آن‌ها و دیگر علائم احساسی را متفاوت درک کنند و عواطفشان نیز تغییر کند. حدود ۶۰٪ افراد مبتلا به صرع دچار این نوع تشنج هستند. گاهی اوقات، علائم تشنج کانونی را می‌توان با نشانه‌هایی از بیماری روانی یا نوع دیگری از اختلالات عصبی اشتباه گرفت.

تشنج های عمومی یا تعمیم یافته

این تشنج ها به طور همزمان در هر دو طرف مغز رخ می دهند و می‌توانند سبب اسپاسم عضلانی، سیاه شدن و یا زمین خوردن شما شوند.تشنج های عمومی در شش دسته کلی تقسیم بندی می شوند: • تشنج تونیک یعنی اندام ها در یک وضعیت کشیده و سخت قرار گیرند. (Extension rigidity) و معمولا کمتر از یکی دو دقیقه در آن موقعیت باقی می مانند. این حملات معمولا روی کمر،پا ها و بازو ها تاثیر می گذارند و ممکن است باعث زمین خوردن بیمار شوند. • تشنج آتونیک در این تشنج مرکز کنترل عضلات در مغز دچار تشنج شده و فرد به طور ناگهانی بر روی زمین سقوط می‌کند. • تشنج کلونیک یکی یا همه اندام ها دچار حرکات لرزشی پی در پی و غیر ارادی می شود و بیمار مرتباً دست و پا می زند.این حملات معمولا در گردن و بازوها تاثیر می گذارند. • تشنج میوکلونیک پرش های سریع ناگهانی و غیر طبیعی اندام ها می باشند که بدلیل انقباض سریع عضلات به ویژه ماهیچه های خم کننده و به شکل دو طرفه در دو سمت بدن بروز می نمایند. علت آن تخلیه های الکتریکی است که در ناحیه قشر یا ساقه مغز اتفاق می افتد. • تشنج های تونیک_کلونیک شایع‌ترین نوع تشنج همین نوع است. تشنج‌های تونیک- کلونیک عارضه‌های هر دو دسته تشنج‌های تونیک و کلونیک را با هم دارند. بیماری که به این تشنج دچار می‌شود ممکن است به طور ناگهانی آگاهی خود را از دست بدهد و با بدنی منقبض شروع به تکان خوردن کند. در بعضی موارد ممکن است بیمار کنترل ادرار خود را نیز از دست بدهد و یا زبانش را در حین تشنج گاز بگیرد. • تشنج ابسنس در این شکل از تشنج آگاهی به طور کامل از دست می‌رود. البته این عارضه مدت کوتاهی طول می‌کشد.

علت تشنج چیست؟

در بیش از نیمی از موارد علت خاصی برای تشنج یافت نمی شود اما از علل قابل ذکر آن می توان به تب(شایع ترین علت تشنج در کودکان)،ضربه به سر،تومور مغزی و ناهنجاری عروقی در مغز،صرع،سکته مغزی،عدم تعادل الکترولیتی،فشار خون بسیار بالا و قند خون خیلی پایین،عفونت های مغزی مانند مننژیت و انسفالیت و سابقه فامیلی اشاره کرد.

علائم هشدار دهنده پیش از تشنج

علایم و نشانه های تشنج می توانند از خفیف تا شدید و بسته به نوع حمله متغیر باشند.اما به طور کلی می توان گیجی و از دست دادن هوشیاری،تغییرات ناگهانی در خلق و خو،اسپاسم غیر قابل کنترل ماهیچه ها،از دست دادن تعادل،گفتار ناواضح ، سر درد،اختلال در بینایی، و بهم فشردن دندان ها را از علائم هشداردهنده پیش از وقوع تشنج دانست.

شاخص ترین علائم هنگام بروز حملات تشنجی شامل موارد زیر هستند

• از دست دادن هوشیاری • تغییر وضعیت تنفسی • تغییر رنگ پوست( قرمز یا آبی شدن رنگ صورت) • بی توجهی به تحریکات بیرونی • حرکات غیر ارادی در بازو ها،پاها و بدن • سفید شدن چشم ها و یا حرکات ناگهانی و سریع چشم • از دست دادن کنترل عملکرد مثانه و روده

آزمایش ها و روش های تشخیصی

پس از بررسی سوابق پزشکی و رویداد های منجر شده به تشنج،پزشک با استفاده از آزمایشات آزمایشگاهی به شناسایی دقیق عامل تشنج در شما می پردازد.EEG یا نوار مغز رایج ترین روش تشخیصی تشنج است و نوع حملات را مشخص می کند.همچنین سی تی اسکن و ام آرآی نیز با فراهم سازی تصویر واضحی در مغز به این تشخیص کمک می کنند.آزمایش خون برای بررسی عدم تعادل الکترولیتی،کشت مایع مغزی نخاعی جهت بررسی عفونت ها و غربالگری سم شناسی نیز از روش های رایج دیگرهستند.

آیا تشنج درمان می شود؟

از آنجایی که تشنج علت های گسترده ای دارد درمان واحد و مشخصی را نمی توان برای آن در نظر گرفت. با روش هایی نظیر دارو درمانی،جراحی مغزی، تحریک عصبی و رعایت رژیم های غذایی خاص می توان تا حدودی حملات تشنجی را کاهش داد.