بیش فعالی(ADHD) یا نقص در توجه تمرکز چیست؟درمان اختلال بیش فعالی با کاردرمانی

همه ما تا به حال بار ها با کودکان بیش فعال رو به رو شده ایم.کودکانی که با وجود هوش و استعداد بالا در انجام بسیاری از امور از جمله مهارت های تحصیلی ضعیف عمل می کنند.ممکن است که شما خود دارای یک کودک بیش فعال باشید و با این سوال مواجه شده باشید که چرا کودک من نمی تواند مانند بچه های دیگر رفتار کند؟در این مقاله به بیش فعالی،علائم و نشانه ها،انواع بیش فعالی و درمان آن پرداخته ایم و تلاش کرده ایم تا شما را با این اختلال بیشتر آشنا کنیم.

بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی (ADHD) یکی از شایع ترین اختلالات روانپزشکی در کودکان است.کودکان بیش فعال با وجود هوش نرمال در تمرکز کردن دچار مشکل هستند،آنان بیش از اندازه فعال اند،آرام و قرار ندارند و نمی توانند به جزئیات توجه کنند.

این کودکان بسیار فراموشکار هستند،اغلب اوقات وسایل خود را گم کرده اند،به اندازه کافی صبر ندارند و حتی ممکن است در وسط صحبت دیگران بپرند و یا به صحبت های اطرافیان بی توجه باشند.

در واقع کودکان با اختلال نقص توجه و بیش فعالی(ADHD) علائمی را نشان می دهند که آشکارا بیانگر بی توجهی،حواس پرتی ، بی نظمی و فعالیت بیش از اندازه در آنها است

علت بروز بیش فعالی چیست؟

علت اختلال بیش فعالی به طور دقیق مشخص نیست با این وجود محققان ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی را در بروز بیش فعالی موثر می دانند.برخی تفاوت ها در عملکرد مغزی این کودکان( کمبود ماده دوپامین در مغز) نیز می تواند سبب بروز علائم بیش فعالی شود. همچنین استعداد ژنتیکی نیز در بروز نشانه های بیش فعالی تاثیر گذار است، یعنی خانواده هایی که در آنها فرد بیش فعال وجود دارد، احتمال ابتلا به بیش فعالی در کودکان آن خانواده نیز زیادتر از شرایط عادی می شود. از جمله عوامل محیطی موثر در این اختلال می‌توان به استرس زیاد مادر در دوران بارداری،رژیم غذایی پر کالری و رنگ های مصنوعی،مسمومیت ناشی از سرب موجود در هوا و.. اشاره کرد

آیا میزان شیوع   ADHD در دختران و پسران برابر است؟

بر اساس آخرین ویرایش از دستورالعمل تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-V) میزان شیوع بیش فعالی را حدود ۵% در کودکان  و ۲٫۵% در بزرگسالان اعلام می کند.میزان شیوع در پسران بیش از دختران است به طوریکه این درصد را می توان در پسر بچه ها نسبت به دختر بچه ها ۲ به ۱ اعلام کرد.

انواع بیش فعالی(ADHD)

در نگارش چهارم دستورالعمل تشخیص روانی DSM-IV بیش فعالی به ۳ نوع تقسیم بندی شده بود.گروه اول ADD  یا  Attention Deficit Disorderکه با عنوان اختلال نقص توجه شناخته شده بود.در این حالت فرد علائم بیش فعالی را دارد اما حرکات اضافه و تکانشی (Impulsive) را ندارد.

گروه دوم ADHD  یا Attention Deficit Hyperactivity Disorder که با عنوان اختلال کمبود توجه و بیش فعالی شناخته شده است. کودک در این اختلال دچار نقص توجه به همراه حرکات زیاد می باشد ، در واقع کودک علاوه بر اینکه نمی تواند بر روی کاری تمرکز نماید ، تحرک زیادی نیز دارد و مدام  در جنب و جوش است.

گروه سوم Combined ADHD یا اختلال کمبود توجه و بیش فعالی ترکیبی که در این حالت کودک علاوه بر کمبود توجه و حرکات زیاد دچار حرکات تکانشی نیز می باشد.

در نگارش پنجم ازDSM-5 اصطلاح ADD به طور کامل از رده خارج شده و ADHD به ۳ زیر گروه زیر تقسیم می شود:

• بیش فعالی به همراه بی توجهی غالب: که معیار بی توجهی حضور دارد اما معیار بیش فعالی به همراه تکانشگری وجود ندارد

• بیش فعالی به همراه تکانشگری غالب: که معیار بیش فعالی- تکانشگری وجود دارد اما معیار بی توجهی وجود ندارد

• بیش فعالی به همراه نشانه های ترکیبی: که هم معیار بی توجهی و هم بیش فعالی به همراه تکانشگری وجود دارد

بیش فعالی همراه با بی توجهی غالب

در این نوع ازADHD  فرد نمی تواند روی تکلیفی که به او می‌دهند و یا یک فعالیت خاص تمرکز داشته باشد.این کودکان معمولا علائم بالینی زیر را نشان می دهند:

• در توجه کردن در بازی ها و تکالیف اشکال دارند

• کارها را نیمه کاره رها می کنند

• از دستورات به خوبی پیروی نمی کنند

• به جزئیات توجه نمی کنند و در انجام تکالیف غلط های بی دقتی بسیار دارند

• با کوچک ترین محرک ها دچار حواس پرتی می شوند

• اغلب اوقات وسایلشان را گم می کنند

• در رعایت نظم و برنامه ریزی انجام یک فعالیت (سازماندهی) مشکل دارند

• نسبت به انجام تکالیف و بازی های ذهنی که نیازمند توجه پایدار باشد بی میل اند

• زمانی که مورد صحبت قرار می گیرند توجهی نشان نمی دهند و به اصطلاح گیج اند

بیش فعالی همراه با تکانشگری غالب

در این نوع از اختلال فرد بسیار فعال است و بدون فکر اقدام به فعالیت و انجام کار می‌کند.آشکار ترین نشانه ها در این کودکان شامل موارد زیر می باشد:

• به شکل افراطی پر جنب و جوش اند،آرام قرار ندارند و در حالت نشسته هم دست و پاهایشان را تکان می دهند

• پر حرفی بسیار دارند

• در موقعیت هایی مانند کلاس درس نمی توانند روی صندلی بشینند (همیشه در حال وول خوردن روی میز و نیمکت هستند)

• در انجام فعالیت های آرام و بی صدا ضعیف عمل می کنند

• به بازی های هیجانی و پر خطر علاقه مند هستند

• صبر کردن و رعایت نوبت برایشان دشوار است

• قبل از اتمام پرسش به آن پاسخ می دهند و در صحبت دیگران می پرند

اختلال بیش فعالی چگونه تشخیص داده می شود؟

در حال حاضر امکان تشخیص بیش فعالی با مشاهده و شرح حال بالینی کودک،آزمون های مختلف عصب – شناختی جهت بررسی هر چه دقیق تر توجه و استفاده از نقشه مغزی وجود دارد. از جمله آزمون های استاندارد در این رابطه می توان آزمون CANTAB را نام برد ، این آزمون تشخیصی نیست و نمی تواند بگوید فردی بیش فعال است یا خیر، ولی می تواند با دقت بالایی بگوید که آیا فردی به مرور توجه اش بهتر شده است یا خیر.همچنین آزمون یکپارچه بررسی توجه و تمرکز دیداری و شنیداری که به آزمون IVA_2 مشهور است نیز برای تشخیص مورد استفاده قرار می گیرد

درمان بیش فعالی چیست؟

ما در درمان  بیش فعالی بر اساس شدت و نوع علائم روش های متفاوتی پیش رو داریم.از جمله روش هایی که در درمان ADHD مطرح می شوند می توان به دارو درمانی،کاردرمانی و استفاده از روش های نوین علوم اعصاب شناختی نظیر انواع نوروفیدبک( neuro-feedback) و تحریک الکتریکی جداره جمجمه (tDCS) اشاره کرد.یکی از رایج ترین دارو های مورد استفاده در درمان بیش فعالی داروی ریتالین( متیل فنیدات) است که توسط روانپزشک کودک یا فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و با توجه به شرایط بیمار تجویز می شود.

کاردرمانی در کودکان ADHD چگونه انجام می شود؟

کاردرمانگر در ابتدا به ارزیابی و بررسی رفتارها و عملکرد کودک در مدرسه،محیط خانه،ارتباط با هم سالان و .. می پردازد.همچنین با کمک تست های استاندارد و متناسب با سن کودک توجه و تمرکز او را مورد سنجش قرار داده، سپس متناسب با نتایج حاصل از ارزیابی اهداف درمانی را دنبال می کند.کاردرمانگر در درمان این کودکان از تکنیک های مختلف SI جهت رسیدن به یکپارچگی حسی و کنترل هیجان،گروه درمانی و آموزش نحوه برخورد با هم سالان و همچنین تکنیک های رفتاردرمانی به منظور کاهش رفتارهای نامطلوب و تقویت رفتارهای مثبت استفاده می کند.

اهمیت کاردرمانی در درمان بیش فعالی

تمرینات کاردرمانی در کنار تجویز دارو ها تا حد زیادی از نشانه های بیش فعالی کاسته و سبب افزایش انگیزه و عملکرد بهتر تحصیلی دراین کودکان می شود.از جمله اهداف کاردرمانی در ADHD می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱٫ تعدیل و بهبود پردازش حسی

۲٫ کاهش حواس پرتی و افزایش توجه تمرکز

۳٫ مدیریت زمان و بهبود عملکرد های تحصیلی

۴٫ کنترل هیجان و حذف رفتارهای نامطلوب

۵٫ کنترل رفتارهای تکانشی و بیش فعالی

۶٫ تقویت مهارت های اجتماعی و ارتباط با همسالان