ادراک بینایی چیست؟کاردرمانی در اختلال ادراک دیداری کودکان

به طورکلی هر فرد در طول زندگی روزمره خود حجم بسیاری از اطلاعات دریافتی از محیط را توسط بینایی خود جمع آوری می کند علاوه بر این مهارت های ادراک بینایی نیاز اساسی کودکان برای ورود به مدرسه هستند. بدیهی است هرگونه اختلال در روند دریافت،انتقال و پردازش داده های بینایی ،مهارت های اساسی فرد را متاثر خواهد نمود

مشکلات ادراک دیداری افزون بر این که بر کارکرد های تحصیلی کودک تاثیر گذارند می توانند باعث ایجاد اختلال در مهارت های دیگر مانند فعالیت های روزمره زندگی، بازی ،فعالیتهای اوقات فراغت و مشارکت اجتماعی کودک شوند

مهارت ادراک بینایی چیست؟

به آن دسته از مهارت های شناختی بینایی که اطلاعات بینایی رسیده از محیط را استخراج و سازمان بندی کرده و این داده ها را با سایر اطلاعات حسی و اعمال شناختی سطوح بالاتر هماهنگ می کنند، پردازش اطلاعات بینایی یا ادراک بینایی (visual perception) می گویند

مهارت های ادراک دیداری ، مهارت هایی هستند که کودک از آن برای درک چیزهایی که درمحیط پیرامون خود می بیند استفاده می کند. درک چیزهایی که کودک می بیند جهت مهارت های مدرسه ای شبیه خواندن، نوشتن و ریاضیات، تشخیص حروف و شماره ها، تطبیق اشکال خواندن علائم، نقشه و یا پیداکردن عروسک در جای شلوغ و یا شرکت در سرگرمی ها ضروری است

مهارتهای پردازش و ادراک بینایی توانایی یادگیری را تحت تاثیر قرار می دهد.بدون پردازش و ادراک بینایی دقیق، دانش آموزان در یادگیری، خواندن، دنبال کردن دستورالعمل ها، کپی برداری از تخته، داشتن هماهنگی چشم و دست، ادغام اطلاعات بینایی با سایر حواس  و انجام کارهایی مانند دوچرخه سواری ، بازی بسکتبال، و شنیدن صداها و به دنبال آن تجسم منبع صدا (شنیدن آژیر= ماشین پلیس) مشکل دارند.

نشانه های اختلال در مهارت ادراک بینایی در کودکان

ادراک بینایی به زیر مجموعه های مختلفی تقسیم بندی می شود و ضعف در هرکدام از این مهارت ها به شکل متفاوتی بروز خواهد کرد. به طور کلی کودکی که با اشکال در مهارت های ادراک بینایی مواجه است، ممکن است یک یا چند مورد از نشانه های زیر را داشته باشد:

• دشواری در مکان یابی و جهت یابی( مثلا بالا، پایین و بین اشیا)

• عدم تشخیص تفاوت بین حروف و اعداد

• عدم توانایی کودک در تکمیل پازل

• عدم تشخیص روابط بین اشیا و پدیده های اطراف

• اشتباه کردن چپ و راست

• عدم توانایی در حفظ حروف الفبا به ترتیب

• برعکس نوشتن اعداد و حروف

• دشواری در هنگام لباس پوشیدن

• مشکل در پیدا کردن یک وسیله روی میز شلوغ

• عدم دقت کافی و حواس پرتی دائمی

• عدم تشخیص اندازه های مختلف بین حروف و اجزا

• ناتوانی در کپی کردن یک متن یا یک شکل روی صفحه ای دیگر

• فراموش کردن شکل دیداری کلمات

در صورت مشاهده علائم ذکر شده در کودکتان با متخصصین کاردرمانی در تماس باشید.

تلفن تماس:۰۲۶۳۲۷۱۷۳۳۷_۰۹۳۳۱۸۵۳۹۱۸

ادراک بینایی و اجزا آن

مهارت ادراک دیداری شامل دو جز کلی است: دریافت دیداری و شناخت

جز دریافت دیداری شامل فرآیند استخراج و سازماندهی اطلاعات از محیط است و تیزی دیداری، تطابق، تلفیق دو چشمی، همگرایی و کنترل حرکات چشمی را در بر می گیرد.

۱٫ تیزی دیداری( visual acuity): به توانایی تشخیص جزئیات ریز اشیای واقع در میدان دید گفته می شود.تیره تار به نظر رسیدن کلمات، پلک زدن زیاد هنگام انجام کار های دیداری و نزدیک نگه داشتن زیاد کتاب به چشم ها از نشانه های ضعف در آن است

۲٫ تطابق( accommodation): منظور از تطابق توانایی تمرکز بر اشیا در فواصل مختلف است.ضعف در این زمینه می تواند سبب گم کردن جایگاه کلمات در جمله و یا گم کردن جایگاه جملات شود

۳٫تلفیق دو چشمی(Binocular fusion): ترکیب تصاویر دو چشم به یک درک واحد است.اختلال در این عملکرد سبب شکایت از دوبینی،تکرار حروف در یک کلمه،حذف حروف و اعداد و عبارات، نگاه یک طرفه یا بستن چشم ها و پوشاندن یکی از آنها خواهد شد

۴٫کنترل حرکات چشمی(Oculomotor control): برخورد کردن با اشیا در هنگام راه رفتن،حرکت دادن سر برای خواندن یک نوشته، گم کردن خطوط و نیاز به استفاده از مارکر برای حفظ جایگاه جملات از نشانه های اختلال در این مهارت هستند

جز پردازشی ادراک بینایی به حیطه های زیر طبقه بندی می شوند:

• تمیز بینایی visual discrimination

افتراق بینایی عبارت است از توانایی کودک در آگاهی از ویژگی های بارز اشیا شامل شکل، اندازه،رنگ و جهت. توانایی تعیین کردن دقیق ویژگی ها و مشخصات ترکیب ها از میان اشیا یکسان و یک فرم به تمیز بینایی وابسته است. این توانایی بیشتر با شروع آموزش خواندن مرتبط می شود. مهارت در جور کردن تصویر های معین، طرح ها و شکل ها، حرف ها و کلمه ها نمونه هایی از فعالیت های تمیز بینایی هستند

• حافظه بینایی visual memory

توانایی به یاد داشتن برای به خاطر آوردن فوری ویژگی های اشیا داده شده یا فرم ها حافظه بینایی گفته می شود.مثلا هجی کردن مستلزم یادآوری داده های بینایی است چنانچه بازشناسی کلمه هنگام مطالعه نیز چنین است.حافظه بینایی به کودک کمک می کند به یاد بیاورد چه چیزی را خوانده و با یک پردازش خوب، اطلاعات به حافظه کوتاه مدت و سپس بلند مدت منتقل شود.کودکانی که در حافظه بینایی ضعیف هستند در درک مطالب خوانده شده با اشکال رو به رو اند و اغلب به طور آرام در حین خواندن با خود زمزمه می کنند تا به وسیله شنیداری این مشکل را بر طرف کنند.

• روابط فضایی بینایی visual spatial relations

روابط فضایی عبارت است از توانایی تمیز چرخش و وارونگی شکل ها. این مهارت به ادراک وضع اشیا در فضا و مکان مربوط می شود. این مهارت ادراک بینایی کودکان را در فهم روابط و تشخیص دادن مفاهیم کلی کمک می کند. این حیطه به طور خاصی بر علوم ریاضیات و توجه به توالی حروف در کلمه و توالی کلمه ها در جمله ها اشاره دارد. کودک با ضعف در این مورد در انجام فعالیت های روزمره مثل: لباس پوشیدن ،غذا خوردن ،ارتباطات ، انجام فعالیت های تحصیلی و آموزشگاهی ، سازمان دهی بر روی کاغذ و دنبال کردن جهت ها دچار اشکال است.

• ثبات شی بینایی visual from constancy

عبارت است از توانایی کودک در درک نهایی محرک های بینایی بدون اینکه لازم باشد به تمام جزئیات توجه کند.به عبارتی ثبات شکل توانایی درک و تشخیص هر شکل بدون توجه به اندازه، وضعیت،جنس و یا رنگ آن است.برای مثال ثبات شکل به کودک دبستانی کمک می کند تا بتواند حرف ( آ ) را بخواند، چه این حرف چاپی باشد،چه به صورت خطی یا نستعلیق نوشته شده باشد

• اکمال بینایی visual closure

توانایی تجسم کردن کل وقتی اطلاعات به صورت غیر کامل و یا جزیی از شکل داده می شود. این مهارت به کودکان کمک می کند تا به سرعت مطالعه کنند و درک کنند. این توانایی همچنان به آنها کمک می کند تا استنتاج ها را شناسایی و پیش بینی کنند. کودکان با ضعف در اکمال بینایی در کامل کردن افکار و استدلال اشکال دارند.آنها همچنین ممکن است اشکال مشابه یا لغات، به ویژه لغات با شروع و پایان مشابه را با هم اشتباه کنند

• تشخیص شکل از زمینه visual figure grand

توانایی درک کردن و مشخص ساختن یک شکل یا طرح در داخل یک زمینه شلوغ بدون گیج شدن توسط پس زمینه و اشکال احاطه کننده می باشد.کودکی که در این زمینه مشکل دارد نمی تواند توجه خود را به محدوده مورد سوال جدا از زمینه بصری متمرکز کند در نتیجه در تشخیص به واسطه تحریکات نامربوط دچار آشفتگی می شود یا نمی تواند اجسام را بر حسب شکل و اندازه طبقه بندی کند

در صورت عدم درمان مشکلات ادراک بینایی منجربه چه خواهند شد؟

کودکانی که در ادراک بینایی مشکل دارند ممکن است در موارد زیر نیز با اشکال رو به رو باشند:

• اضطراب و استرس در شرایط مختلف منجر به مشکل در دستیابی به توان علمی آن‌ها می‌شود

• مشکلات در تکمیل ورق‌های شلوغ کاری یا پیروی از دستورالعمل‌های تصویری

• مشکلات دسترسی به برنامه درسی زیرا امکان دسترسی به اطلاعات بصری مناسب را ندارند

• دشواری در لباس پوشیدن مستقل و مدیریت مستقیم سایر وظایف مراقبت از خود

• دشواری در اتمام امتحانات به دلیل داشتن مشکل در تمایز و جداسازی اطلاعات بصری غیر مهم

• اعتماد به نفس ضعیف هنگامی که کودک توانایی‌های خود را با همسالان خود مقایسه می‌کند

• ضعف در مهارت نوشتن

درمان اختلال ادراک بینایی

کاردرمانی بهترین درمان برای کودکان با مشکلات ادراک بینایی است.کاردرمانگر با استفاده از آزمون های مختلف به بررسی مهارت ها و حیطه های مختلف پردازش دیداری در کودک پرداخته و با توجه به نتایج حاصل از آزمون برنامه درمانی را ارائه می کند.

اساس طرح برنامه درمانی در اختلال ادراک بینایی در سه زمینه مهارت های بینایی_ فضایی، تجزیه و تحلیل بینایی و یکپارچگی بینایی_حرکتی می باشد

در کلینیک توانبخشی قادریان کاردرمانی در زمینه تقویت حس بینایی و ادراک بینایی با بهره گیری از تکنیک های مختلف درمانی، تجهیزات پیشرفته و طراحی اتاق تاریک برای درمان کودکان اوتیسم، اختلال یادگیری، بیش فعالی و نقص توجه، فلج مغزی و.. ارائه می شود.همچنین طراحی تمرینات متنوع بینایی با کامپیوتر و ارائه جذاب آنها به شکل بازی و استفاده از پروژکتور توانسته به بهبود هرچه بیشتر کودکان در این مرکز کمک کند