اختلال دیکته نویسی

اختلال یادگیری یکی از مشکلات شایع بین دانش آموزان و به خصوص در دوران ابتدایی است که در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع آن صدمات جبران ناپذیری را به زندگی حال و آینده فرد وارد می کند. یکی از انواع اختلالات یادگیری که در بین اکثر دانش آموزان دیده می شود اختلال در نوشتن یا اختلال دیکته نویسی است و چنین به نظر می رسد که میزان شیوع آن بین ۴ تا ۱۷ درصد بوده و بعد از سن ۱۰ سالگی همزمان با بیشتر شدن تکالیف نوشتاری در مدرسه افزایش می یابد. در این مقاله تلاش کرده ایم تا به علت ها و انواع اختلال دیکته نویسی در دانش آموزان بپردازیم  و همچنین تاثیر مداخلات کاردرمانی در درمان ان را بررسی کنیم.

اختلال دیکته نویسی چیست؟

نخستین تلاش کودک برای نوشتن در حدود ۱۳ ماهگی یا زودتر اتفاق می افتد. زمانی که مداد را در دست گرفته و شروع به خط خطی کردن می کند و بدین ترتیب فرآیند نوشتن آغاز می شود. نوشتن پیشرفته‌ترین و پیچیده‌ترین دستاورد نظام زبان است ، به طوری که  در سلسله مراتب تحول زبان به عنوان آخرین آموزش زبانی  فراگرفته می شود.

تبحر در زبان نوشتاری مستلزم داشتن مهارت های پایه ای است که بدون آنها فرایند نوشتن با اختلال روبرو می شود.

اختلال دیکته نویسی (Dysgraphia) زمانی مطرح می شود که دانش آموز با بهره هوش طبیعی غلط های املایی پرتکرار داشته باشد.اغلب کودکان با اختلال دیکته نویسی در درک فضایی،درک شنیداری و درک صداهای مختلف تولید شده توسط افراد مشکل دارند.

انواع مشکلات دانش آموزان در دیکته نویسی

• نارسانویسی

• وارونه نویسی و قرینه نویسی

• حافظه دیداری

• حافظه توالی دیداری

• حساسیت شنیداری

• دقت و تمرکز

• آموزشی

 نارسانویسی

 در نارسا نویسی بدخطی و ناخوانا بودن کلمات عامل اصلی در غلط های املایی هستند. کج نویسی یا راست نویسی بیش از حد، پرفشار نوشتن یا کم رنگ نویسی زیاد،نامرتب نویسی و زاویه زیاد ،فاصله گذاری بیش از حد در حروف و کلمات سبب دشواری در خواندن می شوند.به طور معمول نامناسب بودن ابزارهای نوشتاری مانند مداد و کاغذ، زاویه نامناسب میز و صندلی و یا گرفتن نامناسب مداد از جمله دلایل نارسا نویسی در دانش آموزان هستند.

وارونه نویسی و قرینه نویسی

بعضی از کودکان کلمات را به صورت قرینه و وارونه می نویسند. این موضوع خصوصاً در قبل از سن دبستان رخ می دهد. اگر کودکی هنوز مدرسه نرفته است و یا حتی دو ماه اول سال تحصیلی به این صورت می نویسد ، اشکال ندارد ولی ادامه این روند در طولانی مدت باعث بروز اختلال دیکته نویسی خواهد شد

حافظه دیداری

یکی از مهمترین مهارت ها در نوشتن حافظه دیداری است.حافظه دیداری به کودک کمک می کند تا با نگاه کردن به واژگان شکل صحیح آنها را در ذهن بسپارد و در هنگام نوشتن آن را یادآوری می کند. در دانش آموزان با مشکلات حافظه ای این فرآیند به درستی صورت نمی گیرد و بنابراین در نوشتن حروف چند شکلی اشکال دارند.(به طور مثال ثبح را به جای صبح می نویسند)

حافظه توالی دیداری

در این خطا کودک در توالی دیداری مغزش دچار مشکل می باشد و نمی تواند کلمات را به همان صورتی که است در حافظه اش ذخیره کند برای همین حروف را پس و پیش می نویسد و دچار اختلال دیکته نویسی یا اختلال نوشتن می شود.( مثلاً کودک کلمه ” رود ” را به صورت ” دور ” و کلمه ” مادر ” را به صورت ” مارد ” می نویسد)

حساسیت شنیداری

کودکانی که مشکل حساسیت شنیداری دارند کلمات را با دقت گوش می دهند اما در فرایند پردازش شنیداری در مغز با اشکال روبرو می شوند و در نوشتن نیز همان فرم پردازش شده نادرست را می نویسند(به طور مثال کلمه صب را به جای صبح  و بشگاب را به جای بشقاب می نویسد)

دقت و تمرکز

دقت و تمرکز عامل بسیاری از غلط های املایی در دانش آموزان است. این کودکان به طور معمول تعداد نقطه ،دندانه ،سرکش را کم یا زیاد می گذارند.حروف را جا می اندازند یا دو بار می نویسند.(کندم_گندم       سیز_سبز        آردند_آوردند      آباآدان_آبادان)

نکات آموزشی

بعضی از مواقع ، کودک در ابتدای تحصیلش از طرف معلم ، آموزش خوبی ندیده و معلم خیلی زودتر از موعد آموزش حروف الفبا را به پایان رسانده و یا خیلی سرسری آموزش داده است. در این موارد کودک در شکل کلمه و اعراب گذاری دچار مشکل می شود و همین موضوع کودک را دچار اختلال دیکته نویسی یا اختلال نوشتن می کند (اصحاب کهف_اصحابه کهف      خوش_خش       می گفت_می گوفت     امیرالمومنین_امیر لمومنین )

چرا کاردرمانی در درمان اختلال دیکته نویسی اهمیت دارد؟

کاردرمانی یکی از موثرترین روش های درمانی در اختلالات دیکته نویسی است. چرا که کاردرمانگر با ارزیابی های دقیق و انجام تست های مختلف مهارت های حرکتی ظریف،برنامه ریزی حرکتی،حافظه و مهارت های ادراکی دیداری را در کودک مورد سنجش قرار می دهد و از این طریق می تواند به تشخیص غلط های املایی و درمان آن ها بپردازد.

رویکردهای مختلف کاردرمانی در درمان اختلال نوشتاری

بر اساس نتیجه حاصل از ارزیابی کاردرمانگر از رویکردها و روش های متفاوتی در درمان اختلالات نوشتاری استفاده می کند.در ادامه رایج ترین اهداف و رویکردهای کاردرمانی در این کودکان ذکر شده است:

۱٫ اصلاح وسایل نوشتاری مانند درست گرفتن قلم،زاویه صحیح کاغذ،ارتفاع مناسب میز و صندلی،اندازه مناسب مداد و..

۲٫ تقویت عضلات دست و مهارت های ظریف دستی

۳٫ افزایش هماهنگی چشم و دست

۴٫ بهبود مهارت های ادراک دیداری (تقویت تمییز دیداری، تقویت اکمال دیداری ،تشخیص شکل از زمینه و..)

۵٫ تقویت هماهنگی دیداری حرکتی

۶٫ تقویت مهارت های حافظه و توجه

۷٫ بهبود مهارت های برنامه ریزی حرکتی و افزایش تن آگاهی

توجه داشته باشید که تشخیص به موقع و انتخاب روش درمانی مناسب از جمله تاثیرگذارترین عوامل در درمان اختلال دیکته نویسی خواهد بود