اختلال تاخیر تکاملی چیست؟

همانطور که شاهد لحظات شیرین رشد فرزندتان هستید ممکن است که بارها به این فکر افتاده باشید،که آیا رشد کودکم مطابق با الگوی رشدی نرمال بوده است؟ شاید تا به حال چندین بار او را با کودکان هم سن و سالش مقایسه کرده اید.نگرانی والدین در رابطه با رشد فرزندشان طبیعی است.رشد و تکامل انسان مفهوم عظیم و پیچیده ای است و به فاکتورهای بسیاری نظیر ژنتیک،تغذیه،محیط زندگی و.. وابسته است. بنابراین مقایسه ­ی الگوی رشدی فرزندتان با کودک هم سن خودش معیار دقیقی برای رشد نرمال او نخواهد بود.

تلاش ما بر این بوده است که در این مقاله به تعریف دقیق از اختلال تاخیر تکاملی و علائم هشدار دهنده­ ی آن در کودکان بپردازیم و تا حدی از نگرانی های شما در رابطه با رشد فرزندتان بکاهیم.

 اختلال تاخیر رشدی چیست؟ کودکان معمولا آهنگ رشدی مخصوص خود را دارند و تاخیرات جزئی و موقتی دلیلی برای نگرانی نیستند اختلال تاخیر تکاملی زمانی مطرح می­ شود که کودکی نتواند نقاط عطف رشد خود را در زمان تعیین شده طی کند.

علت تاخیر رشدی کودکم چیست؟

دلیل اصلی اختلالات تاخیر تکاملی تاکنون ناشناخته مانده و در بسیاری از موارد نمی­ توان یک علت مشخص را بیان کرد. طیف وسیعی از عوامل مختلف از جمله عوامل دوران بارداری، وراثت و عوامل محیطی در بروز آن نقش دارند.

• عوامل مربوط به مادر مانند سن،دیابت بالا،عفونت های دوران بارداری و..

• عوامل مربوط به زایمان مانند ترومای حین تولد،تشنج نوزادی،زایمان زودرس و..

• علل ژنتیکی مانند تریزومی ۲۱(سندروم داون، شایع ترین علت تاخیر تکاملی در کودکان ) ، سندروم ویلیامز(بیشتر این کودکان دچار تاخیر در مهارت های حرکتی ظریف و برقراری ارتباط خواهند بود) ، سندروم x شکننده (دومین علت رایج تاخیر تکاملی است و این کودکان اغلب با تاخیر در رشد مهارت های حرکتی و برقراری ارتباط مواجه هستند)

با انواع تاخیر تکاملی در کودکان بیشتر آشنا شویم

کودکان ممکن است در هر یک از موارد زیر تاخیر داشته باشند:

• مهارت های حرکتی درشت(gross ) مانند گردن گرفتن،نشستن و ..(پیشنهاد می شود به مقاله کاردرمانی در اختلال تاخیر حرکتی در بخش مقالات سایت رجوع کنید)

• مهارت های حرکتی ظریف (fine motor skill) مانند گرفتن و دستکاری اشیا

• مهارت های گفتار و زبان

• مهارت های عاطفی و اجتماعی

• مهارت های ادراکی

علائم و نشانه های تاخیر رشدی

نگران تاخیرات جزئی رشدی در کودکتان نباشید اما اگر او توانایی های زیر را در سن رشدی خود کسب نکرده بود برای معاینه دقیق تر به پزشک مراجعه کنید.

علائم هشدار دهنده­ تاخیر رشدی

نشانه های تاخیر حرکتی تا قبل از یک سالگی

در ۶ ماهگی

• هنوز قادر به غلتیدن نیست

• ناتوان در بالا نگهداشتن سر و شانه در هنگام خوابیده روی شکم

در ۹ ماهگی

• توانایی نشستن بدون کمک دیگران را ندارد

• هنوز نمی­ تواند به خوبی سینه خیز یا چهار دست و پا حرکت کند

در ۱۲ ماهگی

• چهار دست و پا نمی­ رود

• تلاشی برای ایستادن نمی­ کند

نشانه های تاخیر رشدی در مهارت های عاطفی _ اجتماعی

در ۶ ماهگی

• عدم پاسخ لبخند /گریه در واکنش به دیگران

در ۹ ماهگی

• ضعف در برقراری ارتباط چشمی با افراد آشنا

در ۱۲ ماهگی

• بی توجهی نسبت به افراد ناآشنا

نشانه های تاخیر در مهارت های ارتباطی و زبانی

در ۶ ماهگی

• نداشتن آواسازی هایی مانند آ،بَ و ..

در ۹ ماهگی

• هنوز قادر به وارد کردن اشیا در دهان نیست

• صداسازی های دو بخشی مانند گاگا ،ماما و.. ندارد

در ۱۲ ماهگی

• به اشیا اشاره نمی­ کند

• هنوز هیچ آواسازی ندارد

نشانه های تاخیر رشد در مهارت های ادراکی

در ۶ ماهگی

• دستش را برای برداشتن و گرفتن اسباب بازی دراز نمی ­کند

• اسباب بازی هایش را به دهان نمی­ برد

در ۹ ماهگی

• اسباب بازی هایش را بین دو دست جابه جا نمی­ کند

• در گرفتن و رها کردن اسباب بازی ضعیف است

در ۱۲ ماهگی

• در گرفتن اشیا ریز با انگشت شست و اشاره ضعیف است

نشانه های تاخیر رشدی در قبل از ۲ سالگی

تاخیر حرکتی

• راه رفتن مستقل ندارد

• اغلب روی پنجه های پا راه می­ رود

• در ۲۴ ماهگی نمی­ دود

• در ۲ سالگی قادر به پرتاب توپ نیست

تاخیر در مهارت های عاطفی _ اجتماعی

• علاقه ای به بازی کردن با دیگران ندارد

تاخیر در مهارت های ارتباطی و زبانی

• در ۱۸ ماهگی هیچ کلمه­ ی واضحی بیان نمی­ کند

• در فهم درخواست های ساده ضعیف است مانند:توپ کجا است؟

• در ۲ سالگی بیشتر آنچه که بیان می­ کند نامفهوم است

• حداقل ۵ کلمه­ ی معنی دار بیان نمی­ کند

تاخیر در مهارت های ادراکی

• مداد شمعی در دست نمی­ گیرد و خط خطی نمی­ کند

• تلاشی برای چیدن مکعب ها روی هم نمی­ کند

• در ۲ سالگی تلاشی برای انجام فعالیت های شخصی مثل غذا خوردن و لباس پوشیدن نمی­ کند

نشانه های تاخیر رشدی در ۳ سالگی

تاخیر حرکتی

• نمی­ تواند از پله بالا و پایین برود

• به خوبی نمی­ دود

• در شوت کردن و پرتاب کردن توپ ضعیف است

• نمی­ تواند جفت پا بپرد

• نمی­ تواند برای چند ثانیه کوتاه روی یک پا بایستد

تاخیر در مهارت های عاطفی _ اجتماعی

• علاقه ای به بازی با سایر کودکان ندارد

• تماس چشمی برقرار نمی­ کند و در بیان احساسات شادی و ناراحتی ضعیف است

تاخیر در مهارت های ارتباطی و زبانی

• جملات ساده را به کار نمی­ برد

• آنچه که بیان می­ کند نامفهوم است

تاخیر در مهارت های ادراکی

• کار کردن با اشیا کوچک برایش دشوار است

• در فعالیت هایی مثل لباس پوشیدن و غذا خوردن ضعیف عمل می­ کند

نشانه های تاخیر رشدی در ۴ سالگی

تاخیر حرکتی

• هنوز نمی­ تواند سه چرخه سوار شود

• در گرفتن و پرتاب توپ ضعیف است

• همچنان در ایستادن روی یک پا و لی لی کردن ناتوان است

تاخیر در مهارت های عاطفی _ اجتماعی

• به کودکان توجهی نمی­ کند و علاقه ای برای بازی با آنها ندارد

• به سختی با افرادی غیر از خانواده ارتباط می­ گیرد

تاخیر در مهارت های ارتباطی و زبانی

• نامفهوم صحبت می­ کند

• در دنبال کردن دستورات ۲ مرحله­ ای ضعیف است

تاخیر در مهارت های ادراکی

• نمی­ تواند دایره بکشد

• نمی­ تواند مربع کپی کند

 نشانه های تاخیر رشدی در ۵ سالگی

تاخیر حرکتی

• نمی­ تواند برای مدت ۸ تا ۱۰ ثانیه روی یک پا بایستد

• در انجام فعالیت های با توپ نسبت به هم سالانش ضعیف است

• در پریدن،دویدن و جست و خیز کردن به خوبی عمل نمی­ کند

تاخیر در مهارت های عاطفی _ اجتماعی

• به سختی با هم سالانش وارد ارتباط و بازی می­ شود

تاخیر در مهارت های ارتباطی و زبانی

• نمی­ تواند از افعال حال و گذشته به درستی استفاده کند

• در مکالمات ساده قادر به درک مفهوم عبارات و پاسخ به سوالات نیست

• نمی­ تواند خلاصه ای کوتاه از یک واقعه­ را تعریف کند

تاخیر در مهارت های ادراکی

• در غذا خوردن و لباس پوشیدن مستقل نیست و همچنان به حمایت بسیاری برای پایان بردن فعالیت نیاز دارد

• توجه کافی برای انجام یک فعالیت در بیشتر از ۵ دقیقه ندارد

• نمی­ تواند از تصاویر ساده مانند آدم،درخت و.. نقاشی کند